Στο ζωικό βασίλειο τα πράγματα είναι απλά, αν και εκδηλώνονται με πολλούς τρόπους. Τα ζώα κοιτάνε ή ερευνούν αν κάτι τρώγεται ή όχι. Αν δεν τρώγεται απλά το κατουράνε ή το προσπερνάνε. Αυτή η διαδικασία δεν διαρκεί πάνω από λίγα δευτερόλεπτα. Όμως αυτό γίνεται σε όντα, τα οποία δεν δημιούργησαν πολιτισμό. Και δημιουργία του πολιτισμού δεν στηρίζεται σε καμιά των περιπτώσεων στην αρχή «ότι δεν τρώγεται το κατουράμε».

Παρά ταύτα όλα αντιμετωπίζονται με αυτή την προσέγγιση. Και το θέμα μας είναι η μουσική, όχι η ίδια καθ’ αυτή αλλά η προσέγγιση προς αυτήν. Η μουσική δεν είναι απλοί ήχοι, αλλά οι ήχοι τοποθετημένοι με αρμονία. Και η αντιμετώπιση της με την αρχή που προαναφέραμε δεν της αρμόζει. Η μουσική, όταν δεν είναι σκοπός, είναι μέσο. Ένα όχημα που μας επιτρέπει να ταξειδέψουμε με το νου μας είτε στο παρελθόν και στις μνήμες του είτε σε μην υπαρκτούς τόπους και άχρονους συνάμα. Το να ακούς τη μουσική είναι μια τέχνη, πολλές φορές ισάξια με αυτήν της δημιουργίας της.

Δεν ξέρω αν είναι αλαζονικό να συγκρίνεις ένας ακροατή με τον μουσικό δημιουργό, αλλά σίγουρα δεν υπάρχει ένας χωρίς τον άλλον. Το να γνωρίζει κάποιος να διαβάζει παρτιτούρες και να χειρίζεται ένα μουσικό όργανο, δεν τον κάνει και συνθέτη. Ξέρει να εκτελεί και όχι να δημιουργεί. Όπως και αυτόν που ακούει μουσική, δεν τον κάνει και ακροατή της. Αλλά μήπως υπάρχει κάποια τέτοια διαβάθμιση και στην ακρόαση της μουσικής;

Για να βρεις διαμάντια χρειάζεται να σκάψεις βαθιά. Με ανάλογο τρόπο λειτουργεί και η ακρόαση της μουσικής. Δεν τα βρίσκεις στο δρόμο ούτε πέφτουν από τον ουρανό (τα διαμάντια). Το ίδιο και η μουσική, πρέπει να αφιερωθείς στην ακρόασή της για να μπορείς να την εκτιμήσεις. Την ίδια στιγμή που η πλειοψηφία απλά την έχει σαν συνοδευτικό για το πλύσιμο των πιάτων, την φασίνα ή στην καλύτερη περίπτωση σε μια συζήτηση. Σαν φτηνή πόρνη την ίδια στιγμή που θέλει να φλερτάρει με απώτερο ή άμεσο σκοπό το σεξ, ούτε καν τον έρωτα.

Και αλήθεια, ποιος μπορεί να πει ποιο είναι το αγαπημένο του άλμπουμ; Πότε άκουσε ένα άλμπουμ ολόκληρο ή να θυμηθεί στίχους από αυτό. Πότε τελευταία φορά άκουσε κάποιο άλμπουμ, σαν έβλεπε μια ταινία ή να διάβαζε κάποιο βιβλίο, που τον συνεπήρε; Ποιος έκλεισε τηλέφωνα, υπολογιστές και έβαλε απλά να ακούσει έναν δίσκο, να αφοσιωθεί σε αυτό και μόνο για κάποιο τρίωρο; Ίσως με όλα αυτά τα ερωτήματα γεννιέται ένα ακόμα και αυτό είναι το βασικό: γιατί να το κάνει κάποιος;

Η απάντηση είναι πιο απλή από όσο φαίνεται: γιατί συνάδει με αυτό τον τρόπο στην δημιουργία. Οι μουσικοί αφιερώνουν όχι μόνο χρόνο και χρήμα για να φτιάξουν ένα άλμπουμ, αλλά και καταθέτουν τις περισσότερες φορές και την ψυχή τους. Το ταλέντο και η ικανότητα μαζί τις γνώσεις, είναι τα μέσα για να έρθει μια αρμονία ήχων στα αυτιά μας. Ότι είναι η ποιότητα του αέρα για τα πνευμόνια μας, το ίδιο είναι και η ποιότητα της μουσικής για τα αυτιά μας. Αλλά αν την αφήσουμε, μπορεί να είναι και για το νου μας, όπως και για το πνεύμα μας ή την ψυχή (δηλαδή σαν το καθαρό αέρα για τα πνευμόνια μας).

Ίσως κάποιοι από μας είναι πιο τυχεροί, γιατί την πρώτη τους γνωριμία με την μουσική έγινε με μέσα όπως οι δίσκοι του βινυλίου η κασέτες. Και η μαγεία που νιώθαμε δεν έχει σχέση τόσο με το μέσο, όσο με τον τρόπο που την αντιλαμβανόμασταν. Ουσιαστικά είχαμε την αίσθηση του εξωπραγματικού, ακόμα και σε μέτριες δουλειές. Αλλά ακούγαμε, ακούγαμε με προσοχή τι ήθελε να δηλώσει ο κάθε μουσικός, είτε απλά το μαντεύαμε με βάσει τα δικά μας βιώματα. Αλλά και αυτό είναι ένδειξη σεβασμού. Το κάθε μας νέο απόκτημα δεν ήταν άλλον ένα προϊόν του σούπερ μάρκετ με μπλε και πράσινους κόκκους, αλλά έργο τέχνης. Έργο τέχνης το οποίο είχε την αξία που εμείς του δίναμε. Η οποία είχε σχέση και με το βίωμα που μας προσέφερε.

Δεν είναι λίγες οι φορές που το αγαπημένο μας άλμπουμ, θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητο ή ακόμα να χαρακτηριστεί μέτριο από την πληθώρα των σημερινών κριτικών. Οι οποίοι είτε σαν κριτές είτε σαν κατά φαντασία κριτές, προσπαθούν να στερήσουν μια προσωπική σχέση που είχαμε με την μουσική. Και αυτή η σχέση είναι παράλληλα και η τέχνη της ακρόασης. Το να θεωρείς μια ολοκληρωμένη δουλειά με την μορφή ενός LP άλμπουμ, κάτι το μοναδικό. Μπορεί να τυπωνόταν σε πολλά αντίτυπα, αλλά στα χέρια μας ήταν κάτι το μοναδικό. Και το βινύλιο σαν μέσο, έκανε καλύτερα αυτήν την δουλειά, δηλαδή να προσδώσει αυτήν την μοναδικότητα.

Η μεγάλη θεωρητικός της μουσικής, η Pauline Oliveros*, το διατύπωσε όσο πιο ορθά μπορούσε : «Διαχωρίζω το «να ακούω» από το «να το ακούω». Το «να ακούς» είναι φυσικό μέσο που βοηθάει στην αντίληψη (του περιβάλλοντος). Το «να το ακούς» σημαίνει να δίνεις την προσοχή σου σε αυτό που γίνεται αντιληπτό, τόσο ηχητικά, όσο και ψυχολογικά.». Με αυτόν τον τρόπο, ορίζει ένα είδος «ριζοσπαστικής προσοχής» σαν βάση της θεωρίας της, «της Βαθιά ακρόαση» (deep listening), την οποία διατύπωσε το 1988, κατά την διάρκεια κάποιων μουσικών πειραματισμών.

Και δω ίσως είναι και το παράδοξο της εποχής μας, όπου η μεγαλύτερη και ευκολότερη προσβασιμότητα σε οποιαδήποτε πληροφορία, δημιουργεί απλά τουλάχιστον ίδιο αριθμό αδαών, όταν δεν υπήρχε τέτοια πληροφόρηση. Κατά αντίστοιχο τρόπο, ηχογράφηση, όπως και η αναπαραγωγή του ήχου γενικά και της μουσικής συγκεκριμένα, έχει φτάσει στο πιο υψηλό επίπεδο, ενώ η «βαθιά ακρόαση» έχει φτάσει σε πιο χαμηλό. Ίσως η ταχύτητα με την οποία ζούμε, για να φτάσουμε σε κάτι αόριστο και μη πραγματικό, δημιουργεί ένα πλήθος από θορύβους. Αλλά πάλι η τεχνολογία έχει τις δικές της απαντήσεις, πολύ χειροπιαστές.

Ίσως μια μικρή βοήθεια θα μπορούσε να υπάρχει, αν διαμορφώναμε λίγο το πιο κοντινό μας περιβάλλον, ελαττώνοντας τα οπτικά ερεθίσματα. Με μια απλή διατύπωση απλά να σβήναμε το φως, δίνοντας την ευκαιρία σε κάποιο κερί να λάμψει. Μια βοήθεια από κάποια νόμιμη ουσία, όπως μια βότκα ή τεκίλα. Δεν χρειάζεται κάποιο συγκεκριμένο μέσο αναπαραγωγής ήχου, σχεδόν όλα κάνουν την δουλειά τους. Το θέμα είμαστε εμείς οι ίδιοι και πως θα κατευθύνουμε την προσοχή μας. Ακούστε τις νότες, οι οποίες τις περισσότερες φορές έχουν να πουν περισσότερα από τους στίχους. Και δεν χρειάζεται κάποιο πτυχίο πανεπιστημίου για να τις ακούσεις.

Η μουσική είναι τέχνη και η τέχνη σε κάθε της έκφραση είναι το βασικό μέσο επικοινωνίας με την ψυχή. Την ψυχή δική μας, αλλά και του δημιουργού και μέσω αυτού με ανθρώπους που ποτέ δεν συναντήσαμε ούτε και θα συναντήσουμε με φυσική τους μορφή. Η τέχνη είναι αυτή μου ξεχωρίζει από τα άλλα είδη του ζωικού βασιλείου. Και η τέχνη της ακρόασης είναι αυτή που δεν χρειάζεται ούτε τις βασικές ούτε καν ταλέντο. Απλά προσοχή και διάθεση για βουτιά στην… «βαθειά ακρόαση».