Θεοί, Είδωλα και Μουσική: Η Ανθρώπινη Προβολή του Υπερβατικού

Η δημιουργία θεών από τον άνθρωπο δεν είναι απλώς αποτέλεσμα της αδυναμίας του να εξηγήσει τη φύση ή τους φυσικούς νόμους. Είναι η φανταστική προβολή του εαυτού του ως ανώτερης οντότητας — ή ακόμα, η προσδοκία να γίνει κάτι τέτοιο. Ό,τι δεν μπορούσε να είναι, το έπλαθε σε εικόνα και το λάτρευε. Ίσως πρόκειται για μια υποψία της πιο θεϊκής του φύσης, που στροβιλίζει αόριστα μέσα στο μυαλό του και δεν μπορεί να εξηγηθεί. Η ουσία είναι πως ο άνθρωπος έχει ανάγκη να προβάλει μια τελειοποιημένη εκδοχή του εαυτού του — και εθίζεται στη λατρεία της.

 

Η rock/metal ως πεδίο θεοποίησης και η ανάγκη για είδωλα 

Στη rock και τη metal, η δημιουργία ηρώων και ειδώλων είναι πιο έντονη απ’ ό,τι σε άλλα μουσικά είδη. Η δαιμονοποίηση ενός κοινωνικού συνόλου οδηγεί αυτόματα στη θεοποίηση των εκπροσώπων του. Για μια παγκόσμια συντηρητική πλειοψηφία, αυτή η μουσική θεωρούνταν — και θεωρείται — απειλή. Ο λόγος είναι απλός: γκρέμισε στερεότυπα πάνω στα οποία ήταν χτισμένες οι  κοινωνίες και οι συνειδήσεις των ανθρώπων.

Η μουσική, με την έντασή της και τους στίχους της, διαλύει κάθε φαντασιακή αντίληψη που έχει αυτή η πλειοψηφία για τον κόσμο — συχνά περιπαίζοντας τους φανταστικούς της εφιάλτες.

Τι χρειάζεται ένας φοβισμένος αλλά συνειδητοποιημένος άνθρωπος, σε αντίθεση με τους βολεμένους οπαδούς μιας ψεύτικης «κανονικότητας»; Ένα είδωλο που λειτουργεί ως εμψυχωτής, εσωτερικός οδηγός, ενίοτε και στήριγμα. Κάτι που να τον εκφράζει. Έτσι γεννιούνται οι σταρ.

Οι δισκογραφικές το γνωρίζουν καλά. Διαβάζουν τις κοινωνικές συνθήκες και δημιουργούν τα κατάλληλα είδωλα. Το ταλέντο είναι συχνά δευτερεύον. Οι μεγάλοι αστέρες του παρελθόντος, αν ξεκινούσαν σήμερα, ίσως δεν είχαν την ίδια απήχηση. Η προκλητικότητα του Jim Morrison ήταν ζητούμενο της εποχής — και έτσι καθιερώθηκαν οι Doors. Η επανάσταση στα ήθη είχε ανάγκη από ήρωες που θα πρόβαλλαν όσα έπρεπε να αλλάξουν.

Ένας star γίνεται σύμβολο, αλλά όχι ηγέτης

Δεν είναι απαραίτητα επιθυμία των σταρ να εκπροσωπούν κοινωνικές ομάδες. Η αυτοπροβολή είναι ζητούμενο, αλλά κανένας πετυχημένος μουσικός δεν ξεκίνησε ούτε ηγήθηκε επανάστασης. Απλώς εξέφρασε συναισθήματα — δικά του — που ταυτίστηκαν με κοινωνικούς αγώνες.

Ο Bob Marley αποτελεί εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα: η μουσική του ήταν μέσο διάδοσης του Ρασταφαριανισμού και καταγγελίας της αδικίας στη χώρα του. Στη δεκαετία του ’70, υπήρξαν ροκ είδωλα που πρωτοστάτησαν σε αγώνες — αλλά δεν τους ξεκίνησαν.

Ο Bob Dylan έγινε σύμβολο του ειρηνευτικού κινήματος κατά τον πόλεμο του Βιετνάμ, χωρίς να το επιδιώξει. Αφοσιωμένος στην οικογένειά του, απλώς δημιουργούσε τραγούδια, εξερευνώντας τον κόσμο και την ιστορία του.

Οι Aphrodite’s Child έγιναν σύμβολο του Γαλλικού Μάη του ’68 με το Rain and Tears, χωρίς να έχουν ιδέα τι συνέβαινε γύρω τους — αν και βρίσκονταν στο Παρίσι. Η πολιτική τους προσέγγιση μέσω μουσικής ήταν σχεδόν ανύπαρκτη.

Το ίδιο ισχύει και για τους Beatles: η καριέρα τους απογειώθηκε επειδή βρέθηκαν στο σωστό μέρος, τη σωστή στιγμή, με την πρώτη τους αμερικανική περιοδεία — ξεκινώντας τη «Βρετανική εισβολή».

Η μουσική ως αντίσταση

Ο ρόλος της μουσικής δεν είναι ασήμαντος. Αντιθέτως, είναι καταλυτικός. Ακόμα και σκληροπυρηνικές κυβερνήσεις αναγκάστηκαν να χαλαρώσουν τη στάση τους απέναντι σε πρόσωπα ή καταστάσεις λόγω της μουσικής. Όταν φυλακίζονται οι ηγέτες ενός δίκαιου αγώνα, η μουσική που τους υμνεί δεν μπορεί να φυλακιστεί. Κάνει γνωστά τα αιτήματα τους. Διατηρεί ζωντανό το πνεύμα αντίστασης.

Οι μουσικοί δημιουργούν παρατηρώντας τον κόσμο — όχι φτιάχνοντάς τον. Καταγράφουν ιδέες, συναισθήματα και τη ζωή όπως τη βιώνουν. Όσο περισσότερο αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα, τόσο καλύτερα εκπροσωπούν το κοινό τους.

Αλλά αυτό δεν είναι απλό. Ένα είδωλο πρέπει να «λάμπει», όπως το φεγγάρι για να δείχνει τον δρόμο ακόμα και στην νύχτα. Η λάμψη του είναι το ταλέντο του, μαζί με όλα τα παραπάνω. Το κοινό χρειάζεται κάποιον που να είναι προβολή των ιδεών, των αντιλήψεων και του εαυτού του σε υπερμεγέθη διάσταση. Αυτό είναι το είδωλο — ο εκφραστής των πιστεύω τους, ο θεός τους.

Μια βίδα μπορεί να είναι πιο σημαντική από ένα αεροπλάνο — αρκεί να είναι η κατάλληλη. Αυτόν τον ρόλο μπορούν να έχουν οι μουσικοί. Καλύτερα να εκφράζεις τις ιδέες σου με συνοδεία μερικών νότων. Οι άνθρωποι της μουσικής το γνωρίζουν καλά. Για αυτούς, η δημιουργία είναι επένδυση. Και κάποιες φορές, οι καλλιτέχνες ακολουθούν τα δικά τους μονοπάτια — μπολιάζοντας τις νότες τους με νέες ιδέες.

Jacek Henryk Maniakowski

Μέμφις- Στην Κόλαση Εδώ

 

O πιο σύντομος δρόμος για τον παράδεισο περνάει από την κόλαση ή καλύτερα ο μόνος δρόμος. Ο παράδεισος για έναν μουσικό, είναι το πεδίο της δημιουργίας του, η ίδια η έμπνευσή του. Αλλά ένας απόλυτα ευτυχισμένος καλλιτέχνης, δεν έχει πηγές έμπνευσης ή αλλιώς κάποια άσχημα γεγονότα να τα μετατρέψει σε όμορφες νότες. Τότε έρχεται συνήθως η προσωπική κόλαση να κινήσει τον τροχό της έμπνευση, ακόμα και να γίνει πηγή της ίδιας της σοφίας.

Το «Στην κόλαση εδώ» , συγκεκριμένο τραγούδι γράφτηκε το 2016, μια χρονιά ιδιαίτερα δύσκολη για τα περισσότερα μέλη του συγκροτήματος των Μέμφις. Κάτι που φαίνεται στους στίχους και στην σύνθεση του τραγουδιού, όπως μας το διηγείται ο Άλκης, τραγουδιστής του συγκροτήματος. Κυκλοφόρησε έναν χρόνο αργότερα και μέσα από το δεύτερο άλμπουμ της μπάντας, το "Ο ιχνηλάτης που κυνηγούσε το θάνατο". 

«Η μουσική που γράφαμε στο στούντιο ταίριαζε με την διάθεση μας και βγήκε σκοτεινή και αγέλαστη και η θεματολογία δεν ήθελε περισσότερο ψάξιμο από το να αντικρύσω τον εαυτό μου στον καθρέφτη» συνεχίζει ο Άλκης.

«Είχα βρει καταφύγιο στο αλκοόλ και είχα γίνει ιδιαίτερα ευέξαπτος και εριστικός ειδικά με τους ανθρώπους που με αγαπούσαν και με στήριζαν, γιατί πάλευα μέσα μου με μια πρωτόγνωρη κατάθλιψη, η οποία με  είχε λίγο πολύ τσακίσει.». Στα πιο σκοτεινά μέρη βρίσκονται τα πιο φωτεινά διαμάντια, άλλωστε.

Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του DEE SNIDER των Twisted Sister, όταν διέλυσε την πρώτη φορά το συγκρότημα, λέγοντας πως δε μπορεί να γράψει ενδιαφέροντα τραγούδια, γιατί είναι πολύ ευτυχισμένος.

«Ο αλκοολισμός δεν έχει καμιά γοητεία. Δεν θυμάμαι τίποτα αστείο από εκείνη την περίοδο της ζωής μου. θυμάμαι να είμαι στα πρόθυρα εγκλεισμού και να απομονώνομαι στο σπίτι μου, πιέζοντας τον εαυτό μου να μεθύσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα για να σταματήσω να σκέφτομαι.» Μερικές φορές η λάθος στροφή στην ζωή οδηγεί στον σωστό δρόμο.

«Αυτή η κατάσταση κράτησε σχεδόν έναν χρόνο. Μόνιμα ζαλισμένος, άκεφος και νευριασμένος .. από την δουλειά , το σπίτι, το στούντιο,  μέχρι το πώς οδηγούσα  και πως περπατούσα στον δρόμο.» συνεχίζει ο τραγουδιστής.

Αλλά η κόλαση είναι πάντα πεπερασμένη, έχει όρια, είσοδο και έξοδο. «Κάπου εκεί ήταν που με τσάκωσαν τα παιδιά από τον γιακά και με ταρακούνησαν για τα καλά. Ήταν επώδυνο να σου λένε το πόσο χαμηλά έχεις  πέσει. Αλλά ήταν η αλήθεια. Ήταν ταπεινωτικό να πρέπει ένα άτομο  να παραδεχτεί το πόσο λάθος διαχειρίζεται την ζωή του. Πόσο μάλλον όταν αυτό το άτομο ήμουν εγώ. Αλλά ήταν η αλήθεια.». Πάντα μια γέννηση συνοδεύεται από μπόλικο πόνο, όπως μια γέννηση της γνώσης συνοδεύεται από την αναγνώριση της άγνοιας.

Ίσως ο μόνος δρόμος της συνείδησης και της ανακάλυψης αυτής είναι μοναχικός. «Μάζεψα τα σκατά μου, πήγα στο βουνό λίγες μέρες να αδειάσει το κεφάλι μου και επέστρεψα αποφασισμένος ότι κι αν είναι αυτό που με τρώει να μην του κάνω την χάρη να με νικήσει. Τα παιδιά – οι Μεμφις – ήταν πάντα εκεί. Οικογένεια/Φίλοι/ Μέντορες/ Ψυχαναλυτές / κοινωνικοί λειτουργοί. Ήταν όλα. και με κράτησαν πριν βρεθώ σε κάνα χαντάκι.»

«Γιατί τα γλυκόλογα πάνω από τον τάφο είναι δώρο άδωρο. Στο δια  ταύτα κρίνονται όλα και θέλει πείσμα και κότσια. Κάθε γαμημένη μέρα.»

Και κάπως έτσι γεννήθηκε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα τραγούδια του συγκροτήματος. Πρώτα γράφτηκε η μουσική και μετά οι στίχοι, Χωρίς μεγάλη απόσταση βέβαια, Κάνα μήνα δίμηνο διαφορά

Είναι η ψυχολογική μας διαδρομή: από το ναδίρ στο να ξαναπατήσουμε στα πόδια μας. Η δημιουργία είναι ο δρόμος, αλλά και τα ίδια τα βήματα μας να φτάσει ο καθένας μας στο ζενίθ του.

Jacek Henryk Maniakowski

Rock - e - pedia: Electronicore

 

Ο τρόπος που ντύνεται κάποιος σε μια εποχή, έχει άμεση σχέση με τις νότες που παίζει ή που ακούει.

Electronicore (γνωστό και σαν synthcore ή trancecore)

 

Πως ακούγεται: σαν μια παρέα από έφηβους με ακριβά ηλεκτρονικά γκατζετάκια και δεν ξέρουν αν θέλουν να παίξουν electro pop ή metalcore και έτσι τα παίζουν μαζί. Σαν metalcore δηλαδή, αλλά με πολλά samples και παραμορφώσεις και με ρεφρέν που θυμίζει pop για δωδεκάχρονους σαν τραγούδι τίτλων ιαπωνικού anime.

Γιατί να το ακούσουμε: Γιατί έχει νεύρο και φρεσκάδα και ενίοτε πολύ καλά riffs.

Γιατί όχι: γιατί είσαι πάνω από 25 και δεν ξέρεις τι σκατά είναι αυτό και ούτε θέλεις να μάθεις.

Που; Βόρειος Αμερική, Ευρώπη και ανατολική Ασία

Πότε; Αρχές δεκαετίας του ‘00

Ποιοι; Οι  Attack Attack! σαφώς θεωρούνται ο «ασθενής μηδέν» του μουσικού είδους, αλλά και οι Βρετανοί  Enter Shikari με το δεύτερο τους άλμπουμ το Common Dreads του 2009, οι οποίοι ανεβαίνοντας σε ψηλές θέσεις αγγλικών charts, είναι υπεύθυνοι για την διάδοση του είδους.

Αλλά ακόμα να ακούσεις: Abandon All Ships, Asking Alexandria, The Browning, Escape The Day, Eskimo Callboy, Fear, and Loathing in Las Vegas, I See Stars,

Μέρες δόξας:  τέλη δεκαετίας του ’00 και αρχές της δεκαετίας του ‘10

Κόκκινη κάρτα: το κοινό στο οποίο απευθύνεται είναι κυρίως έφηβοι, ή άτομα με παρατεταμένη εφηβεία σαν υποτιθέμενη πιο άγρια έκφραση της K-pop & J-pop. Ουσιαστικά αφορά κακομαθημένα τέκνα μεσο-αστικών οικογενειών.

Με τι μπερδεύεται; με Metalcore και electronic και γενικά μπορεί να μπερδέψει έναν ενήλικα για το αν πρόκειται για metal ή pop

Τι λες στον άσχετο; έχεις δει κάτι ασιατικές pop μπάντες; Εε αυτό μαζί με ηλεκτρικές κιθάρες

Jacek Henryk Maniakowski

Rock - e - pedia: Dunedin sound

Όπου υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχουν και οι νότες.

Dunedin sound

 

Πως ακούγεται: Σαν βαριεστημένοι φοιτητές που θέλουν να παίξουν κάτι σαν rock της δεκαετίας του ’60, αλλά χωρίς πολύ σκοτούρα για αυτό. Βασικά σαν indie rock/indie pop με λίγο ψυχεδέλεια  και garage rock με διάθεση lo-fi. Με κιθάρα "jingly jangly"* και ντράμερ να μην ιδρώνει και πολύ. Όλα αυτά με χαμηλού κόστους, σχεδόν DIY παραγωγή. Και λίγα πλήκτρα έτσι γιατί ήταν συγκάτοικος, που παλιά έπαιζε πιάνο.

Γιατί να το ακούσουμε: γιατί είναι ευχάριστο, δεν κουράζει και θυμίζει λίγο τα πρώτα δειλά βήματα της rock. Ο ερασιτεχνισμός του είδους είναι μάλλον χαριτωμένος.

Γιατί όχι: γιατί είναι υπερβολικά χαλαρή μουσική, λες και τα μέλη μιας μπάντας του είδους θέλουν απλά να βρουν κοπέλα μέσα στο πανεπιστήμιο με την ατάκα «ξέρεις, έχω και μπάντα». Εκτός αυτού, μπορεί να αρέσει και στους γονείς τους. Και γιατί πέφτει μακριά η Νέα Ζηλανδία.

Που; Νέα Ζηλανδία, στην πόλη Dunedin και συγκεκριμένα στην πανεπιστημιούπολη της.

Πότε; Αρχές της δεκαετίας του ‘80

Ποιοι; Οι The Clean με το single τους «Tally Ho!», αλλά και μπάντες οποίες συμμετείχαν σε μια κοινή κυκλοφορία της Flying Nun Records, το Dunedin Double (EP) το οποίο έδωσε όνομα και στο είδος και στην σκηνή. Οι μπάντες αυτές ήταν The Chills,  Sneaky Feelings, The Stones, The Verlaines αποτέλεσαν τους πρωτεργάτες του είδους. Ωστόσο συγκροτήματα όπως οι The Enemy, Toy Love και The Same είχαν τον ήχο αυτόν πριν οριστεί αυτός σαν είδος.

Αλλά ακόμα να ακούσεις: Look Blue Go Purple, The Bats, Jean-Paul Sartre Experience, Straitjacket Fits, The 3Ds και Chris Knox.

Μέρες δόξας:  Αρχές δεκαετίας ’80 ως αρχές ’90 χάρη κυρίως στην Flying Nun Records. Αλλά πολλές μπάντες έχουν δηλώσει το είδος αυτό σαν βασική τους επιρροή όπως: οι  R.E.M. και οι Mudhoney.

Κόκκινη κάρτα: Ουσιαστικά είναι ένα είδος που στηρίχθηκε και υπήρχε χάρη σε μια δισκογραφική εταιρία. Πέρα αυτό, είναι μια αντιγραφή παρελθόντος με στοιχεία του τότε παρόντος. Αυτό γίνεται ανά περίπου μια 20-ετία ή 30-ετία.

Με τι μπερδεύεται; Indie pop, indie rock, jangle pop, psychedelic pop

Τι λες στον άσχετο; κάτι ερωτευμένοι φοιτητές τραγουδάνε απαλά για την ζωή τους στο πανεπιστήμιο σε μια πόλη μιας χώρας πιο μακρινής και από την Αυστραλία, εκεί που γυρίστηκε ο Άρχοντας των Δακτυλιδιών.

 

* https://en.wikipedia.org/wiki/Jangle

Jacek Henryk Maniakowski

Rock - e - pedia: Drone metal

 

Όσο πιο έξυπνη θα γίνεται η αλεπού, άλλο τόσο θα γίνεται πιο γρήγορος και ευρηματικός ο λαγός.

Drone metal (ή drone doom)

 

Πως ακούγεται: αργοοοοο, ποοοοοολυυυυυ αργοοοοοοοοοο. Σαν το doom της doom metal. Βασικά είναι μια μίξη stoner με post rock σε μισή ταχύτητα.

Γιατί να το ακούσουμε: Βγάζει αρκετές μελωδίες, είναι αρκετά Avant-garde και δίνει ευχέρεια πειραματισμού. Και γιατί η ζωή κυλάει αργαααα μερικές φορές.

Γιατί όχι: Γιατί φέρνει πονοκέφαλο μετά από λίγη ώρα και γιατί και άλλα έχουμε να κάνουμε. Και γιατί πιάνει σε σένα ο brown noise* και τουαλέτα δεν βρίσκεις εύκολα.

Που; Η.Π.Α. στο Seattle της πολιτείας της Washington.

Πότε; Αρχές δεκαετίας του ‘90

Ποιοι; Πρώτη καταγραφή του είδους έγινε από τους Earth σαν «minimalist post-grunge». Αργότερα οι Burning Witch του Stephen O'Malley έδωσαν γερές βάσεις στο είδος, αν και κυκλοφόρησαν μόνο ΕΡ κάτω από την  ετικέτα της δισκογραφικής Slap-a-Ham. Η επόμενη του μπάντα οι Sunn O)))  (ακριβώς έτσι γράφεται)όμως, έγινε το σήμα κατατεθέν του είδους. Παράλληλα στη Αγγλία δημιουργήθηκαν οι Godflesh και στην Ιαπωνία οι Boris από το  Tokyo, όπως και Corrupted από την Osaka.

Αλλά ακόμα να ακούσεις: Nadja, Locrian, Jesu, Black Boned Angel, Khanate, Ocean, Growing, KTL, Ascend, Eagle Twin, Teeth of Lions Rule the Divine, Conan και  Moss

Μέρες δόξας:  όσο και να φαίνεται περίεργο έχει το κοινό και μάλιστα φανατικό, αλλά σε άπειρο και αόριστο χρόνο.

Κόκκινη κάρτα: Πιο αργό και από δημόσιο υπάλληλο. Η χρήση περίεργων συχνοτήτων μάλλον έχει σκοπό να επικοινωνήσει με εξωγήινους, από να θρέψει τα ώτα μας.

Με τι μπερδεύεται; Με Doom metal, post-metal και Avant-garde metal

Τι λες στον άσχετο; Φαντάσου τις νότες σαν να είναι οι βραδύποδες που έχουν πιεί πολύ καλό χόρτο να προσπαθούν να περάσουν έναν δρόμο. Αυτό σε μουσική.

* https://en.wikipedia.org/wiki/Brownian_noise (έχει παρατηρηθεί πως η συχνότητα του μπορεί να προκαλέσει… απότομο κόψιμο, σε κάποιες περιπτώσεις)

Jacek Henryk Maniakowski

Θέατρο μέσα στη rock & metal μουσική: Part III

 

Το κοινό και ο ρόλος του ως μάρτυρας

Στο θέατρο, το κοινό δεν είναι απλά παρών ως ένας απαθής θεατής, αλλά είναι ένας ενεργός μάρτυρας του δράματος. Δεν παρακολουθεί απλώς μια ιστορία, ως homo videms ή ο άνθρωπος κοιτάει όπως τον ορίζει ο Ουμπέρτο Έκο, αλλά συμμετέχει συναισθηματικά, κρίνει ηθικά και συγκλονίζεται υπαρξιακά. Η σκηνή δεν είναι χωρίς βλέμματα, καθώς ένα βλέμμα δεν είναι ποτέ ουδέτερο. Το ίδιο ισχύει και στη rock και metal σκηνή, όπου το κοινό δεν είναι ακροατές, ουσιαστικά είναι συντελεστές και συν-φορέας της τελετουργίας, αλλά και συν-υπαρξιακός συνοδοιπόρος.

Μια σκηνή στη rock και metal δεν απλώς ένα το υπερυψωμένο βάθρο το οποίο φιλοξενεί μια μπάντα, αλλά ένας χώρος κριτικής, βίωσης, συνύπαρξης και στη χειρότερη περίπτωση απόρριψης. Οι μουσικοί που ανεβαίνουν στη σκηνή έχουν την υποχρέωση να μοιραστούν και να συνυπάρξουν με το κοινό τους. Δεν είναι απλώς μια παράσταση επαγγελματιών μπροστά σε μια κάμερα, την οποία θα δουν οι θεατές μέσα από ένα «μαύρο καθρέφτη», αλλά μια συν -δραματουργία που για να πετύχει χρειάζεται 2 μέρη: αυτός που είναι στη σκηνή και αυτούς που είναι κάτω από αυτήν.

 

Bruce Dickinson – Fear of the Dark

Όταν ο Bruce Dickinson τραγουδά Fear of the Dark Δεν απευθύνεται απλά σε ακροατές, αλλά απευθύνεται στο κοινό για να νιώσει τον ίδιο φόβο για τον οποίο μιλάει το τραγούδι. Και αυτό με τη σειρά δεν ακούει απλώς ένα τραγούδι, φωνάζει ανεξάρτητα των φωνητικών ικανοτήτων, μαζί του βιώνοντας παράλληλα τον φόβο τον εξορκίζει κιόλας. Στην περίπτωση αυτή η σκηνή γίνεται μια σκοτεινή αγκαλιά και ή συναυλία μετατρέπεται σε μια συλλογική εξομολόγηση με τους στίχους του ίδιου τραγουδιού.

Tool – Μυσταγωγία και εσωτερική βύθιση

Οι συναυλίες των Tool δεν είναι απλώς μουσικές εμφανίσεις, αλλά αποτελούν μυσταγωγικές εμπειρίες. Τα οπτικά εφέ συνοδεύουν τις μαθηματικές δομές μαζί με την ψυχεδελική ατμόσφαιρα και το κοινό καλείται να βυθιστεί μέσα σ όλη αυτή τη διαδικασία και να ακολουθήσετε την εσωτερική αφήγηση. Ουσιαστικά σε μια συναυλία τους δεν υπάρχουν τραγούδια, υπάρχει μια ολόκληρη τελετουργία στην οποία ο ακροατής γίνεται μύστης, μιας μαθηματικής μυσταγωγίας, και όχι ένας απλός θεατής.

Slipknot – Οργή ως συλλογική κάθαρση

Οι Slipknot με το άλμπουμ τους IOWA, κατέκτησαν τον τίτλο του πιο οργισμένο ντεμπούτου. Μετατρέπουν τη σκηνή σε ένα συλλογικό ξέσπασμα οργής, με μάσκες, βίαια riffs και με το ρυθμό να θυμίζει κάποιον τελετουργικό χορό πριν από μια μάχη και με όλο αυτό η συναυλία καταφέρνει να γίνει μια κάθαρση, προσωπική και συλλογική, όπως ακριβώς γίνεται σε ένα αρχαίο ελληνικό δράμα. Το κοινό δεν παρακολουθεί απλά, αλλά συμμετέχει, ξεσπά και τελικά απελευθερώνεται. Είναι σαν τη χορωδία μιας αρχαίας τραγωδίας, όλοι μαζί φωνάζουν όλοι μαζί υποφέρουν και ταυτόχρονα όλοι μαζί λυτρώνονται. Δεν μπορεί κάποιος να ξεχάσει εύκολα μια συναυλία της συγκεκριμένης μπάντας.

Η rock και metal σκηνή δεν στοχεύεις μια απλή διασκέδαση, αλλά θέλει να συγκλονίσει. Σκοπεύει να σπάσει τον τοίχο ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στο κοινό, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια σχέση, συμμετοχή και συγχρονία. Όπως στο θέατρο, έτσι και εδώ η σκηνή αποτελεί έναν καθρέφτη, και το κοινό όχι απλά κοιτάζει μέσα του, αλλά παράλληλα και βλέπει όχι μόνο προς τα έξω αλλά και προς τα μέσα, δημιουργώντας και ένα εσωτερικό βίωμα σε κάθε συναυλία . Μια συναυλία δεν αποτελεί ένα απλό γεγονός αλλά ακριβώς αυτό που προαναφέραμε, ένα συμμετοχικό και συλλογικό βίωμα. Το κοινό δεν είναι θεατές είναι μάρτυρες της αλήθειας των τραγουδιών τα οποία ξεδιπλώνονται μπροστά του, αλλά και αυτόν που βλέπει μέσα του.

Το θέατρο ως ψυχή της μουσικής: Rock και Metal σε σκηνική έκσταση

Το θέατρο δεν είναι απλά μια επιρροή στην rock και metal Μουσική, αλλά αποτελεί μια συγγενής τέχνη της οποίας δίνει βάθος, μορφή και νόημα. Από την αρχαία τραγωδία μέχρι το μεταμοντέρνο δράμα, έχει εμφυσήσει στη συγκεκριμένη μουσική σκηνή μια αίσθηση της τελετουργίας, μιας αφηγηματικής συνέχειας και της ψυχολογικής έντασης που ξεπερνά την απλή ακρόαση.

Η δραματουργία που υπάρχει στους τοίχους είναι το πρώτο στοιχεία που ξεχωρίζει. Οι στίχοι δεν λειτουργούν απλώς ως μια λεκτική έκφραση των συναισθημάτων, αλλά συνήθως ως μονόλογοι είτε διάλογοι η ακόμα και εσωτερικές κραυγές. Τραγούδια όπως το The Trial των Pink Floyd ή το Gethsemane από το Jesus Christ Superstar Δεν αφηγούνται απλώς μια ιστορία, αλλά συμμετέχουν παίζοντας ρόλους, χτίζουν τους χαρακτήρες και τέλος προκαλούν την κάθαρση. Ο ακροατής δεν ακούει απλά, αλλά συμμετέχει νοητικά σ όλο αυτό το δρώμενο, ουσιαστικά βιώνοντας το δράμα.

Η σκηνική ένταση των live εμφανίσεων Αποτελεί άλλη μία διάσταση όπου το θέατρο γίνεται ένα αναπόσπαστο κομμάτι της μουσικής. Συναυλίες των Alice Cooper, Rammstein ή Ghost, πέρα από το υπερθέαμα προσφέρουν, δεν είναι απλώς μουσικές εκτελέσεις, αλλά αποτελούν θεατρικά δρώμενα με σκηνικά, με φωτισμός, κοστούμια και συμβολισμός, καθώς και ολόκληρο θεατρικό αφήγημα. Στην περίπτωση αυτήν ο καλλιτέχνης δεν είναι απλώς ένας performer, αλλά γίνεται ένας ιερέας μιας τελετουργίας, όπως αρχικά υπήρχε το θέατρο πριν ο αισχύλος το μοιραστεί στον απλό κόσμο, δηλαδή μέρος μιας μυσταγωγίας των μυστηρίων, αλλά και φορέας ενός μύθου, με προσωπείο που κρύβει το πρόσωπο του καλλιτέχνη αλλά αποκαλύπτει την ψυχή, του την αλήθεια που δεν μπορεί να ειπωθεί με διαφορετικό τρόπο.

 Η αφηγηματική δομή που υπάρχει στα ενιαία άλμπουμ είναι το τρίτο βασικό στοιχείο το οποίο συνδέει αυτή τη μουσική με το θέατρο. Τα concept albums λειτουργούν σαν θεατρικά έργα σε πράξεις, σαν τις παλιές θεατρικές παραστάσεις μέσα από το ραδιόφωνο, αλλά πλέον με νότες και δυνατά riffs. Το The Wall είναι μια ψυχολογική τραγωδία, το Operation: Mindcrime ένα πολιτικό θρίλερ, το Scenes from a Memory ένα μεταφυσικό δράμα. Το κάθε κομμάτι είναι μια θεατρική πράξη, το κάθε σόλο μια συναισθηματική κορύφωση και κάθε στίχος είναι ένα βήμα που οδηγεί τελικά προς τη λύτρωση.

Καταλήγοντας μπορούμε να πούμε, πώς η ψυχολογική εμβάθυνση των περσών που είναι ίσως η πιο θεατρική πτυχή της rock και metal, είναι το πιο βαθύ θεατρικό βίωμα. Καλλιτέχνες όπως ο David Bowie, ο Marilyn Manson ή οι Ghost δεν παρουσιάζουν απλά τη μουσική τους, αλλά ενσαρκώνουν τους χαρακτήρες, χτίζουν μυθολογίες και παράλληλα εξερευνώντας υπαρξιακά θέματα μέσα από τις θεατρικές αυτές περσόνες. Όπως και στο αρχαίο δράμα, το προσωπείο εδώ δεν είναι μια μάσκα που κρύβει, αλλά ένας καθρέφτης ο οποίος αποκαλύπτει.

Κάθε επιτυχημένο τραγούδι είναι μια πράξη, κάθε άλμπουμ μια ολόκληρη παράσταση και κάθε συναυλία μια τελετουργία που μας ενώνει με κάτι πολύ βαθύτερο από τον ήχο, με την ίδια την ύπαρξή μας. Όπως και το θέατρο δεν είναι απλά μια σκηνή, αλλά ένας χώρος όποιος αποκαλύπτει την αλήθεια, κατά τον ίδιο τρόπο και η rock/metal μουσική, όταν καταφέρει να αγγίξει σε αυτόν τον χώρο, γίνεται μια πνευματική εμπειρία.

Part I 

Part II 

Jacek Henryk Maniakowski

Θέατρο μέσα στη rock & metal μουσική: Part II

 

Δομή άλμπουμ ως θεατρική πράξη

 

Η θεατρικότητα μέσα στη rock & metal μουσική δεν υπάρχει μόνο επί της σκηνής ή ακόμα στις περσόνες οι οποίες υιοθετούν κάποιοι καλλιτέχνες, αλλά ακόμα και μέσα από την μουσική και τους στίχους ενός ολόκληρου άλμπουμ. Πολλές φορές για να μπορέσει να διηγηθεί μια ιστορία δεν φτάνουν οι λίγοι στίχοι μαζί με τις νότες που τους συνοδεύουν, αλλά χρειάζονται ολόκληρα τραγούδια που το καθένα είναι ένα μέρος μιας πιο ολοκληρωμένης ιστορίας είτε φανταστικής είτε πραγματικής είτε ακόμα και προφητικής. Κάποια από τα πιο πετυχημένα άλμπουμ στην ιστορία αυτές της μουσικής περιλαμβάνουν μία και μοναδική ιστορία μέσα από τα τραγούδια που αποτελείται το άλμπουμ.

Στο θέατρο, το κάθε έργο έχει μια συγκεκριμένη δομή, όπως και στα αρχαία δράματα, αλλά ακόμα και η ζωή μας η ίδια αποτελείται από μια συγκεκριμένη δομή την οποία και εμείς χρωματίζουμε με την αντίληψη της εμπειρίας μας υπάρχουν σε αυτήν. Μέσα στη θεατρική όμως δομή υπάρχει ο πρόλογος, η σύγκρουση, η κορύφωση και πάντα καταλήγει στην κάθαρση, ένα τέλος το οποίο σπάνια υπάρχει και στη ζωή. Η σειρά αυτή Δεν αποτελεί απλώς Ένα συνειρμό των σκηνών, αλλά είναι μια αφήγηση με εσωτερική λογική, με συναισθηματική πορεία και τις περισσότερες φορές με φιλοσοφική στόχευση. Το ίδιο συμβαίνει και στη rock και metal μουσική, όπου πολλά άλμπουμ δεν είναι απλώς συλλογές τραγουδιών, αλλά concept albums — δηλαδή έργα με συνοχή, πλοκή, χαρακτήρες και θέμα.

Κάποια από τα πιο εμβληματικά άλμπουμ στην ιστορία της rock αποτελούνται από μία και μόνο ιστορία, δηλαδή είναι concept albums. Αυτό από μόνο του προσδίδει μια θεατρικότητα η οποία δεν συνοδεύεται από εικόνες, αλλά ο ίδιος ο ακρατής τις δημιουργεί σύμφωνα με τη δικιά του αντίληψη.

 

The Wall – Pink Floyd

Ένα από τα πιο θεατρικά άλμπουμ και παράλληλα ένα από τα πιο πολύ πουλημένα στην ιστορία της ροκ μουσικής είναι και το The Wall των Pink Floyd, το οποίο και συνοδεύεται από μια ταινία σταθμός για τον κινηματογράφο. Μέσα σε αυτό ο Roger Waters δημιούργησε έναν χαρακτήρα, τον Pink, που χτίζει έναν “τοίχο” γύρω από τον εαυτό του για να προστατευτεί από τον πόνο, την απώλεια, την κοινωνική αποξένωση. Το άλμπουμ εξελίσσεται σαν ψυχολογική τραγωδία, με σκηνές που θυμίζουν Kafka, Beckett και αρχαία κάθαρση. Το “The Trial” είναι κυριολεκτικά θεατρική σκηνή, με φωνές, ρόλους και δικαστική κορύφωση.

 

Operation: Mindcrime – Queensrÿche

Το θρυλικό άλμπουμ των Queensrÿche που δημιούργησε τα θεμέλια της progressive metal, είναι ουσιαστικά ένα πολιτικό θρίλερ. Ο πρωταγωνιστής, Nikki, μπλέκεται σε μια συνωμοσία, χειραγωγείται από έναν “πνευματικό ηγέτη” και βιώνει την απώλεια, την ενοχή και την αμφιβολία. Το άλμπουμ αυτό έχει αφηγηματική πλοκή, ανατροπές, σκηνές διαλόγου, καθώς ουσιαστικά αποτελεί μια θεατρική αφήγηση. Άνετα μπορεί να συγκριθεί η ακρόαση του με την παρακολούθηση  ενός έργο του Arthur Miller ή του Ibsen, αλλά με κιθάρες και φωνητικά που σπάνε κόκαλα.

 

Scenes from a Memory – Dream Theater

Οι Dream Theater Δημιουργούν ένα μεταφυσικό δράμα που εξερευνά τη μετά σάρκωση, την ενοχή, καθώς και την αποκάλυψη και πάντα κάτω από τους ήχους της progessive metal. Ο χαρακτήρας Nicholas βιώνει οράματα από μια προηγούμενη ζωή και προσπαθεί να καταλάβει αν είναι αλήθεια ή ψευδαίσθηση. Το άλμπουμ είναι δομημένο σαν θεατρικό έργο σε πράξεις, με μουσικά μοτίβα που επανέρχονται, με αφηγηματικά σημεία και με κορύφωση που θυμίζει αρχαία τραγωδία.

Η μουσική σε αυτά τα άλμπουμ, τα οποία χρησιμοποιήσαμε σαν παράδειγμα, δεν είναι απλώς ο ήχος ο οποίος θα διασκεδάσει, είναι αφήγηση με πλοκή, με χαρακτήρες, με σύγκρουση και τελικά τη λύτρωση. Ένας ακροατής δεν ακούει απλά τα τραγούδια, αλλά βιώνει την ίδια την ιστορία και συμμετέχει και ο ίδιος σε μια θεατρική εμπειρία. Και η εμπειρία αυτά είναι βαθιά υπαρξιακή, καθώς δεν αφορά μόνο το τι συμβαίνει στον ήρωα αλλά και τι μπορεί να ξυπνήσει μέσα μας η ίδια η μουσική αυτή αφήγηση.

 

Θεατρικά έργα ως πηγή έμπνευσης

 

Η ίδια η μουσική rock & metal έχει κατηγορηθεί, αλλά συνεχίζει, να κατηγορείται αν και πλέον λιγότερο, η ρηχότητα και γενική διαφθορά. Προφανώς στους συντηρητικούς κύκλους, προσκείμενος πάντα σε κάποια είδους εξουσίας η ίδια η σκέψη αποτελεί την διαφθορά, αλλά στην ουσία μόνο στο δικό του στάτους. Από τις απαρχές αυτής της μουσικής, ο στόχος της δεν ήταν απλά να χαϊδέψει τα αυτιά του ακροατή, παρόλο που δεν λείπουν και αυτά τα στοιχεία, αλλά στόχευε μέσα από τις νότες και τους στίχους να μπει στο ίδιο το «κεφάλι» του ακροατή και να αφυπνίσει τη σκέψη του. Επομένως, κατά συνέπεια έχει πάρει έμπνευση και από την ίδια τη δραματουργία.

Το θέατρο, ουσιαστικά ως τέχνη της σύγκρουσης, της αλήθειας και της κάθαρσης, έχει αποτελέσει και συνεχώς αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή για έμπνευση για τη rock και metal μουσική. Οι μεγάλοι δραματουργοί — από τον Shakespeare και τον Goethe μέχρι τον Μπουλγκάκοφ και τον Σοφοκλή — δεν έγραψαν απλώς ιστορίες, έγραψαν ψυχικά τοπία, υπαρξιακές κραυγές, ηθικά διλήμματα και όλα αυτά η μουσική μπορεί να ενσαρκώσει με έναν τρόπο άμεσο, χειροπιαστό και συγχρόνως συγκλονιστικό.

Όπως κάποιοι θεατρικοί συγγραφείς και δραματουργοί έχουν περισσότερη προτίμηση στη θεματολογία της rock & metal μουσικής. Οι λόγοι είναι πολλοί και προφανώς κάθε δημιουργός ή μπάντα τους ξέρει. Αλλά άσχετα από το γεγονός αν υπάρχουν κάποιες προτιμήσεις οι λόγοι γι αυτές, ουσιαστικά η σκοτεινή πλευρά κάποιων δραματουργών ή των ηρώων τους είναι αυτή που έχει προτιμηθει:

 

Shakespeare – Macbeth & Hamlet

Ο Shakespeare Είναι από τους πιο αγαπημένους θεατρικούς συγγραφείς της metal σκηνής Και αυτό όχι αναίτια, καθώς πολλοί μουσικοί έχουν μεγαλώσει σε αγγλόφωνες χώρες ή έστω έχουν ασχοληθεί με την αγγλική γλώσσα περισσότερο. Αλλά ο βασικός λόγος είναι μάλλον η σκοτεινή φιγούρα του Macbeth, που έχοντας την εμμονή στην εξουσία και την ενοχή και το Hamlet με την υπαρξιακή αμφιβολία και την εσωτερική διάλυση, έχουν εμπνεύσει δεκάδες τραγούδια και άλμπουμ. Οι Grave Digger αφηγούνται την πτώση του Macbeth με επικό ήχο, ενώ οι Dream Theater και Ice Nine Kills μεταφράζουν τον Hamlet σε μουσική ψύχωση. Οι στίχοι γίνονται μονόλογοι, οι κιθάρες εσωτερικές κραυγές και η σκηνή καθαρτήριο, Όπως ακριβώς αρμόζει σε μια τραγωδία ή σε ένα δράμα.

 

Goethe – Faust

Ο Faust του Goethe Είναι ίσως η πιο ταιριαστή φιγούρα στο είδος αυτής της μουσικής, η απόλυτη θεατρική αλληγορία για την επιθυμία, τη γνώση και τελικά την πτώση. Ο χαρακτήρας ο οποίος πουλά την ψυχή του για την σοφία και την δύναμη έχει γίνει σύμβολο για τη rock και metal, αλλά μάλλον η δόξα παίρνει την θέση της σοφίας. Οι Queen, οι Rolling Stones και ο Marilyn Manson έχουν ενσωματώσει τον Μεφιστοφελή ως αφηγητή, όμως πειρασμό, αλλά κυρίως ως έναν ειρωνικό σχολιαστή της ανθρώπινης φύσης. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «Sympathy for the Devil» είναι σχεδόν θεατρικός μονόλογος του Σατανά, με χιούμορ και σκοτεινή σοφία.

 

Μπουλγκάκοφ – Ο Μετρ και η Μαργαρίτα

Το έργο του Μπουλγκάκοφ, ο οποίος ήταν από τους αγαπημένους συγγραφείς του δικτάτορα Στάλιν, παρόλο που τον επέκρινε έμμεσα στα έργα του, δημιουργεί μια μεταφυσική σάτιρα. Ουσιαστικά αποτελεί ένα θεατρικό όνειρο το οποίο συνδυάζει τον διάβολο, την αγάπη την τέχνη και την εξουσία, θέματα πολύ δημοφιλή στους στίχους αυτής της μουσικής. Η επιρροή του είναι εμφανής σε τραγούδια όπως το “Sympathy for the Devil”, αλλά και στην αισθητική του occult rock. Ο Βόλαντ, ο Διάβολος του έργου, δεν είναι απλώς αντίπαλος — είναι παρατηρητής, κριτής, σκηνοθέτης της ανθρώπινης κωμωδίας. Η rock σκηνή τον λατρεύει γιατί ενσαρκώνει την αμφισημία, την ειρωνεία, την αλήθεια που δεν φωνάζει αλλά υπαινίσσεται.

 

Αρχαία τραγωδία – Οιδίπους, Αντιγόνη, Προμηθέας

Η αρχαία ελληνική τραγωδία, η θεμέλιος λίθος της δραματουργίας, δεν θα μπορούσε να λείψει και από τους στίχους της rock & metal, καθώς τα θέματα τα οποία τίθενται στις αρχαία δράματα συνεχίζουν να υπάρχουν ως σήμερα. Η έννοια της ύβρεως, της νέμεσις αλλά και της κάθαρσης είναι βαθιά ριζωμένη στη metal αισθητική. Ο Οιδίπους που τυφλώνεται για να δει, η Αντιγόνη που αντιστέκεται στην εξουσία, ο Προμηθέας που θυσιάζεται για τον άνθρωπο — όλοι αυτοί είναι rock ήρωες πριν καν υπάρξει η μουσική. Οι στίχοι των Metallica, των Tool, των Sepultura συχνά αντλούν από αυτά τα μοτίβα, μετατρέποντας την τραγωδία σε ηχητική εμπειρία.

Το θέατρο δεν αποτελεί μια απλή έμπνευση, αλλά είναι ένα είδος συνομιλητή. Στην rock και metal δεν δανείζονται απλώς θεματολογία του θεάτρου, συνεχίζουν τον ίδιο αυτόν διάλογο στην σημερινή εποχή, μεταφέροντας τη σκηνή σε ήχο και δίνοντας νέα μορφή σε παλιές αλήθειες. Το κοινό, το οποίο πάντα συμμετέχει, δεν ακούει απλώς τη μουσική, αλλά βιώνει μια θεατρική εμπειρία, όπου φανερώνεται η ψυχή παίζοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Part I 

Part III 

Jacek Henryk Maniakowski