Οι γυναίκες στη metal: Από το περιθώριο στη σκηνή

 

Οι γυναίκες πρωταγωνιστούν στη σύγχρονη μουσική, καταλαμβάνοντας τη μεγαλύτερη μερίδα της θεματολογίας. Εμφανίζονται ως αντικείμενα πόθου ή αιτία θλίψης γιατί δεν εκπληρώθηκε ο πόθος κάποιου στιχουργού. Όσο γεμάτο είναι από γυναικείο στοιχείο το περιεχόμενο των τραγουδιών, άλλο τόσο λείπει στο κομμάτι της εκτέλεσης και δημιουργίας. Και αυτό είναι μια πικρή αλήθεια.

Η rock μουσική, από τις απαρχές της, έδειξε διάθεση να φέρει τα πράγματα στα ίσα φυλετικά, αλλά το αποτέλεσμα ήταν μάλλον χλιαρό, σχεδόν ανύπαρκτο. Οι φωτεινές εξαιρέσεις απλώς επιβεβαίωναν έναν σκοτεινό κανόνα. Οι δισκογραφικές συνέβαλαν, αλλά η μουσικόφιλη κοινωνία δεν ήταν έτοιμη για το αυτονόητο.

Με την εμφάνιση της metal, τα πράγματα δεν πήγαν καλύτερα. Θεωρήθηκε αντρικό σπορ, και οι γυναίκες απλώς πρωταγωνιστούσαν στους στίχους, κυρίως των hard rock συγκροτημάτων. Τα μεταλλάδικα μπαρ έμοιαζαν περισσότερο με καφενείο δίπλα σε στρατόπεδο ή συγκέντρωση μυστικής ανδροπαρέας. Στη σκηνή, λίγες εξαιρέσεις όπως οι Madam X και Doro δεν κατάφεραν να αλλάξουν την εικόνα.

Στις πρώτες συναυλίες στη Θεσσαλονίκη, σε ένα σινεμά που τις καθημερινές λειτουργούσε ως τσοντάδικο και Παρασκευή/Σάββατο μεταμορφωνόταν σε συναυλιακό χώρο και η μυρωδιά του χώρου δύσκολα ξεχνιέται από τους σημερινούς 50άρηδες. Η μία γυναίκα που ερχόταν, δύσκολα πλησιαζόταν ακόμα και από τον πιο θαρραλέο μεταλλά. Σίγουρα μπορούσε να δείρει τους μισούς χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, ενώ οι άλλοι μισοί απλώς θα την δυσκόλευαν… λίγο. Κάθε συναυλία έμοιαζε με φεστιβάλ τεστοστερόνης.

Στην συντηρητική Ελλάδα των ’80s και αρχών ’90s, το να είσαι μεταλλάς σήμαινε περιθωριοποίηση. Οι «λιγδιάρηδες μαλλιάδες με τα πέτσινα και τους σατανάδες» ήταν συνήθεις χαρακτηρισμοί — αποτρεπτικοί για μια κοπέλα να συναναστραφεί με τέτοιους. Τα στερεότυπα λειτουργούσαν σαν μπαμπούλας για τις φοβισμένες κορασίδες της εποχής. Μαθημένες στην αναζήτηση φραγκάτου γαμπρού, ο μεταλλάς δεν ήταν στόχος τους. Ο λόγος απλός: όλο το χαρτζιλίκι πήγαινε στη μουσική. Και κάποιος που τηρούσε τις ενδυματολογικές προσταγές του είδους, δεν έβρισκε “καθώς πρέπει” δουλειά — μιας που τότε τα «ράσα έκαναν τον παπά».

Η υποκρισία της εποχής ήταν βασιλιάς στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Κάποιος που πίστευε σε αυτό που έκανε, δεν ήταν αποδεκτός. Η ανδροκρατούμενη κοινωνία έδινε στους άντρες κάποια περιθώρια έκφρασης — αλλά όχι στις γυναίκες, που έπρεπε να κινούνται σε μια υποκριτική «ευπρέπεια».

Στην Ελλάδα όλα αυτά. Στην Αμερική, οι ροκ σταρς είχαν ζωή που ταίριαζε στον χαρακτηρισμό. Παρ’ όλα αυτά, οι γυναίκες στη σκηνή ήταν το πολύ χορεύτριες σε glam metal εμφανίσεις. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, τα πράγματα άλλαξαν ριζικά — και ελπίζουμε μόνιμα. Με την εμφάνιση νέων ειδών metal, ο όρος front woman ακουγόταν όλο και πιο συχνά. Γυναικείες προσωπικότητες, κυρίως από Σκανδιναβία, απέδειξαν πως η metal ήταν φτωχή χωρίς αυτές.

Μετά την επιτυχία των Nightwish, τίποτα δεν ήταν ίδιο. Η παρουσία της Tarja Turunen πίσω από το μικρόφωνο έδειξε πως δεν χρειάζεται να φοράς παντελόνια για να τα τιμήσεις. Έγινε πρότυπο για νέες γενιές γυναικών μουσικών, ακόμα και σε πιο συντηρητικές χώρες.

Η εικόνα ταλαντούχων γυναικών να φτιάχνουν τις δικές τους μπάντες είναι συνηθισμένη σήμερα. Αλλά πριν 30 χρόνια, κάτι τέτοιο φάνταζε σαν σελίδα από μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Σίγουρα δεν έχουμε φτάσει σε ιδανική κατάσταση, αλλά βρισκόμαστε σε καλό δρόμο. Και η εικόνα μιας συναυλίας με κοινό από άντρες και γυναίκες σε κοντινά ποσοστά δείχνει πως πολλά έχουν αλλάξει.

Ακόμα και μεγαλοκοπέλες πια, που στα νιάτα τους όχι μόνο δεν ήθελαν να ακούσουν metal αλλά σιχαινόταν τους μεταλλάδες, κοιτάνε με πάθος την μπάντα στη σκηνή — αλλά και κάτω από αυτήν.

Jacek Henryk Maniakowski