Όταν ο μύθος γεννά μουσική: Η απαρχή της rock

 

Όπου τα ίχνη της ιστορίας χάνονται, δημιουργείται ο μύθος. Τα πρόσωπα είτε θεοποιούνται είτε βυθίζονται στη λήθη και τα γεγονότα ξεθωριάζουν. Στη μουσική, τα γεγονότα που καθορίζουν την εξέλιξή της έχουν βαθιά κρυμμένες ρίζες. Η αναζήτησή τους είναι μάταιη ή στην καλύτερη περίπτωση, επίπονη. Κάθε άρθρο ή βιβλίο για τη μουσική πρέπει να λειτουργεί ως αφορμή για προσωπική αναζήτηση, όχι ως δογματική απάντηση. Στη μουσική δεν υπάρχει το «γνωρίζω», αλλά μόνο το «αναζητώ».

Η rock καθόρισε τη σύγχρονη μουσική δημιουργία. Η αναζήτηση της αρχής της γεννά περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις. Η δημιουργία της είναι αποτέλεσμα της τεχνολογικής εξέλιξης και των κοινωνικών ανακατατάξεων στον μεταπολεμικό δυτικό κόσμο. Όμως τα πρώτα της δείγματα εμφανίστηκαν νωρίτερα, όταν η μουσική βγήκε από τα «αριστοκρατικά σαλόνια» και έγινε μέσο έκφρασης των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων.

Είναι γενικά παραδεκτό ότι η rock προέρχεται από το rock 'n' roll και συχνά οι δύο αυτές έννοιες ταυτίζονται. Η μουσική, όπως το εμπόριο και ο πόλεμος στην αρχαιότητα, είναι ένα μέσο επικοινωνίας. Η παγκόσμια διάδοσή της έγινε μεταπολεμικά, αλλά η γέννησή της ξεκίνησε εν καιρώ πολέμου. Η πατρίδα της rock είναι οι Η.Π.Α., αλλά η γέννησή της είναι αποτέλεσμα πολιτισμικής συνύπαρξης και σε καμιά περίπτωση κάποιας εθνικής καθαρότητας.

Ας ξεσκονίσουμε λίγο το παρελθόν. Το rhythm & blues γέννησε το rock 'n' roll, επιταχύνοντας το τέμπο του. Ή απλώς κάποιος έβαλε έναν δίσκο blues 33 στροφών στις 45… χμμμ, μάλλον όχι. Η μουσική δεν γεννιέται από επιφοίτηση ή στιγμιαίο λάθος. Τα γεγονότα ξεκινούν στον Μεσοπόλεμο, στην Αμερική. Αρχή του νήματος: η Country των λευκών και η Blues των Αφροαμερικανών. Και μόνο μια στοιχειώδης αναφορά σε αυτά απαιτεί τόμους βιβλίων.

Η αναζήτηση της αρχής είναι δύσκολη. Μόλις εμφανιστεί μια ημερομηνία ή ένα πρόσωπο, ξεπηδά ένα άλλο, νωρίτερο. Έτσι, ίσως η ετυμολογία του όρου είναι πιο χρήσιμη. Η πρώτη εμφάνιση του "rock and roll" σε τραγούδι γίνεται το 1922, στη σύνθεση My Man Rocks Me (With One Steady Roll) του J. Berni Barbour, ερμηνευμένη από την blues τραγουδίστρια Trixie Smith. Η έκφραση "rock and roll" υπαινίσσεται τη σεξουαλική συνεύρεση — και η Smith γίνεται πρωτοπόρα, θέτοντας τις βάσεις για τη σεξουαλική επανάσταση σχεδόν 50 χρόνια αργότερα.

Ο επίσημος ορισμός της φράσης "rocking and rolling" περιέγραφε την κίνηση πλοίου σε μανιασμένο ωκεανό, αλλά χρησιμοποιούνταν και για να δηλώσει πνευματική θέρμη στις εκκλησιαστικές λειτουργίες των Αφροαμερικανών. Σε gospel τραγούδια, η φράση είχε θρησκευτική χροιά — αλλά έξω από τον ιερό χώρο, ήταν καθαρά σεξουαλικό υπονοούμενο.

Έτσι έχουμε την πρώτη άκρη του νήματος — κρυμμένη σε παράνομα καζίνο και καταγώγια, ως έκφραση των Αφροαμερικανών, μακριά από την εξουσία και το χρήμα των λευκών Αγγλοσαξόνων. Η τόλμη μιας γυναίκας έδωσε το έναυσμα για τη μεγαλύτερη μουσική επανάσταση. Η μουσική αυτή δεν είχε ακόμα γεννηθεί. Η κύηση θα κρατούσε χρόνια. Δεν είχε τα χαρακτηριστικά που αργότερα θα την έκαναν διάσημη, αλλά η λυρική θεματολογία είχε ήδη οριστεί.

Θα χρειαζόταν ένας ανθρώπινος καταλύτης, ένας πόλεμος και ένα κράτος που, μετά την ήττα του, θα επένδυε στην τεχνολογία για να ορθοποδήσει. Ο καταλύτης αυτός είχε ήδη γεννηθεί, το 1921, στο Windber της Pennsylvania, από Ρωσοεβραία μητέρα και Ουαλοαμερικανό πατέρα. Ήταν ο Alan Freed. Ο άνθρωπος που θα έφερνε τη μουσική αυτή στη λευκή Αμερική.

Την ίδια ώρα, ενώ ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος φαινόταν ακόμα μακρινός και η Ιαπωνία προσπαθούσε να κάνει τις πρώτες επαφές με τον δυτικό κόσμο, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού είχε ήδη μπει ο πρώτος σπόρος για τη δημιουργία μιας δεύτερης μουσικής υπερδύναμης. Λεγόταν Skiffle — και ήταν δημιούργημα απελεύθερων Αφροαμερικανών.

Jacek Henryk Maniakowski