Rock - e - pedia: Dunedin sound

Όπου υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχουν και οι νότες.

Dunedin sound

 

Πως ακούγεται: Σαν βαριεστημένοι φοιτητές που θέλουν να παίξουν κάτι σαν rock της δεκαετίας του ’60, αλλά χωρίς πολύ σκοτούρα για αυτό. Βασικά σαν indie rock/indie pop με λίγο ψυχεδέλεια  και garage rock με διάθεση lo-fi. Με κιθάρα "jingly jangly"* και ντράμερ να μην ιδρώνει και πολύ. Όλα αυτά με χαμηλού κόστους, σχεδόν DIY παραγωγή. Και λίγα πλήκτρα έτσι γιατί ήταν συγκάτοικος, που παλιά έπαιζε πιάνο.

Γιατί να το ακούσουμε: γιατί είναι ευχάριστο, δεν κουράζει και θυμίζει λίγο τα πρώτα δειλά βήματα της rock. Ο ερασιτεχνισμός του είδους είναι μάλλον χαριτωμένος.

Γιατί όχι: γιατί είναι υπερβολικά χαλαρή μουσική, λες και τα μέλη μιας μπάντας του είδους θέλουν απλά να βρουν κοπέλα μέσα στο πανεπιστήμιο με την ατάκα «ξέρεις, έχω και μπάντα». Εκτός αυτού, μπορεί να αρέσει και στους γονείς τους. Και γιατί πέφτει μακριά η Νέα Ζηλανδία.

Που; Νέα Ζηλανδία, στην πόλη Dunedin και συγκεκριμένα στην πανεπιστημιούπολη της.

Πότε; Αρχές της δεκαετίας του ‘80

Ποιοι; Οι The Clean με το single τους «Tally Ho!», αλλά και μπάντες οποίες συμμετείχαν σε μια κοινή κυκλοφορία της Flying Nun Records, το Dunedin Double (EP) το οποίο έδωσε όνομα και στο είδος και στην σκηνή. Οι μπάντες αυτές ήταν The Chills,  Sneaky Feelings, The Stones, The Verlaines αποτέλεσαν τους πρωτεργάτες του είδους. Ωστόσο συγκροτήματα όπως οι The Enemy, Toy Love και The Same είχαν τον ήχο αυτόν πριν οριστεί αυτός σαν είδος.

Αλλά ακόμα να ακούσεις: Look Blue Go Purple, The Bats, Jean-Paul Sartre Experience, Straitjacket Fits, The 3Ds και Chris Knox.

Μέρες δόξας:  Αρχές δεκαετίας ’80 ως αρχές ’90 χάρη κυρίως στην Flying Nun Records. Αλλά πολλές μπάντες έχουν δηλώσει το είδος αυτό σαν βασική τους επιρροή όπως: οι  R.E.M. και οι Mudhoney.

Κόκκινη κάρτα: Ουσιαστικά είναι ένα είδος που στηρίχθηκε και υπήρχε χάρη σε μια δισκογραφική εταιρία. Πέρα αυτό, είναι μια αντιγραφή παρελθόντος με στοιχεία του τότε παρόντος. Αυτό γίνεται ανά περίπου μια 20-ετία ή 30-ετία.

Με τι μπερδεύεται; Indie pop, indie rock, jangle pop, psychedelic pop

Τι λες στον άσχετο; κάτι ερωτευμένοι φοιτητές τραγουδάνε απαλά για την ζωή τους στο πανεπιστήμιο σε μια πόλη μιας χώρας πιο μακρινής και από την Αυστραλία, εκεί που γυρίστηκε ο Άρχοντας των Δακτυλιδιών.

 

* https://en.wikipedia.org/wiki/Jangle

Jacek Henryk Maniakowski

Rock - e - pedia: Drone metal

 

Όσο πιο έξυπνη θα γίνεται η αλεπού, άλλο τόσο θα γίνεται πιο γρήγορος και ευρηματικός ο λαγός.

Drone metal (ή drone doom)

 

Πως ακούγεται: αργοοοοο, ποοοοοολυυυυυ αργοοοοοοοοοο. Σαν το doom της doom metal. Βασικά είναι μια μίξη stoner με post rock σε μισή ταχύτητα.

Γιατί να το ακούσουμε: Βγάζει αρκετές μελωδίες, είναι αρκετά Avant-garde και δίνει ευχέρεια πειραματισμού. Και γιατί η ζωή κυλάει αργαααα μερικές φορές.

Γιατί όχι: Γιατί φέρνει πονοκέφαλο μετά από λίγη ώρα και γιατί και άλλα έχουμε να κάνουμε. Και γιατί πιάνει σε σένα ο brown noise* και τουαλέτα δεν βρίσκεις εύκολα.

Που; Η.Π.Α. στο Seattle της πολιτείας της Washington.

Πότε; Αρχές δεκαετίας του ‘90

Ποιοι; Πρώτη καταγραφή του είδους έγινε από τους Earth σαν «minimalist post-grunge». Αργότερα οι Burning Witch του Stephen O'Malley έδωσαν γερές βάσεις στο είδος, αν και κυκλοφόρησαν μόνο ΕΡ κάτω από την  ετικέτα της δισκογραφικής Slap-a-Ham. Η επόμενη του μπάντα οι Sunn O)))  (ακριβώς έτσι γράφεται)όμως, έγινε το σήμα κατατεθέν του είδους. Παράλληλα στη Αγγλία δημιουργήθηκαν οι Godflesh και στην Ιαπωνία οι Boris από το  Tokyo, όπως και Corrupted από την Osaka.

Αλλά ακόμα να ακούσεις: Nadja, Locrian, Jesu, Black Boned Angel, Khanate, Ocean, Growing, KTL, Ascend, Eagle Twin, Teeth of Lions Rule the Divine, Conan και  Moss

Μέρες δόξας:  όσο και να φαίνεται περίεργο έχει το κοινό και μάλιστα φανατικό, αλλά σε άπειρο και αόριστο χρόνο.

Κόκκινη κάρτα: Πιο αργό και από δημόσιο υπάλληλο. Η χρήση περίεργων συχνοτήτων μάλλον έχει σκοπό να επικοινωνήσει με εξωγήινους, από να θρέψει τα ώτα μας.

Με τι μπερδεύεται; Με Doom metal, post-metal και Avant-garde metal

Τι λες στον άσχετο; Φαντάσου τις νότες σαν να είναι οι βραδύποδες που έχουν πιεί πολύ καλό χόρτο να προσπαθούν να περάσουν έναν δρόμο. Αυτό σε μουσική.

* https://en.wikipedia.org/wiki/Brownian_noise (έχει παρατηρηθεί πως η συχνότητα του μπορεί να προκαλέσει… απότομο κόψιμο, σε κάποιες περιπτώσεις)

Jacek Henryk Maniakowski

Θέατρο μέσα στη rock & metal μουσική: Part III

 

Το κοινό και ο ρόλος του ως μάρτυρας

Στο θέατρο, το κοινό δεν είναι απλά παρών ως ένας απαθής θεατής, αλλά είναι ένας ενεργός μάρτυρας του δράματος. Δεν παρακολουθεί απλώς μια ιστορία, ως homo videms ή ο άνθρωπος κοιτάει όπως τον ορίζει ο Ουμπέρτο Έκο, αλλά συμμετέχει συναισθηματικά, κρίνει ηθικά και συγκλονίζεται υπαρξιακά. Η σκηνή δεν είναι χωρίς βλέμματα, καθώς ένα βλέμμα δεν είναι ποτέ ουδέτερο. Το ίδιο ισχύει και στη rock και metal σκηνή, όπου το κοινό δεν είναι ακροατές, ουσιαστικά είναι συντελεστές και συν-φορέας της τελετουργίας, αλλά και συν-υπαρξιακός συνοδοιπόρος.

Μια σκηνή στη rock και metal δεν απλώς ένα το υπερυψωμένο βάθρο το οποίο φιλοξενεί μια μπάντα, αλλά ένας χώρος κριτικής, βίωσης, συνύπαρξης και στη χειρότερη περίπτωση απόρριψης. Οι μουσικοί που ανεβαίνουν στη σκηνή έχουν την υποχρέωση να μοιραστούν και να συνυπάρξουν με το κοινό τους. Δεν είναι απλώς μια παράσταση επαγγελματιών μπροστά σε μια κάμερα, την οποία θα δουν οι θεατές μέσα από ένα «μαύρο καθρέφτη», αλλά μια συν -δραματουργία που για να πετύχει χρειάζεται 2 μέρη: αυτός που είναι στη σκηνή και αυτούς που είναι κάτω από αυτήν.

 

Bruce Dickinson – Fear of the Dark

Όταν ο Bruce Dickinson τραγουδά Fear of the Dark Δεν απευθύνεται απλά σε ακροατές, αλλά απευθύνεται στο κοινό για να νιώσει τον ίδιο φόβο για τον οποίο μιλάει το τραγούδι. Και αυτό με τη σειρά δεν ακούει απλώς ένα τραγούδι, φωνάζει ανεξάρτητα των φωνητικών ικανοτήτων, μαζί του βιώνοντας παράλληλα τον φόβο τον εξορκίζει κιόλας. Στην περίπτωση αυτή η σκηνή γίνεται μια σκοτεινή αγκαλιά και ή συναυλία μετατρέπεται σε μια συλλογική εξομολόγηση με τους στίχους του ίδιου τραγουδιού.

Tool – Μυσταγωγία και εσωτερική βύθιση

Οι συναυλίες των Tool δεν είναι απλώς μουσικές εμφανίσεις, αλλά αποτελούν μυσταγωγικές εμπειρίες. Τα οπτικά εφέ συνοδεύουν τις μαθηματικές δομές μαζί με την ψυχεδελική ατμόσφαιρα και το κοινό καλείται να βυθιστεί μέσα σ όλη αυτή τη διαδικασία και να ακολουθήσετε την εσωτερική αφήγηση. Ουσιαστικά σε μια συναυλία τους δεν υπάρχουν τραγούδια, υπάρχει μια ολόκληρη τελετουργία στην οποία ο ακροατής γίνεται μύστης, μιας μαθηματικής μυσταγωγίας, και όχι ένας απλός θεατής.

Slipknot – Οργή ως συλλογική κάθαρση

Οι Slipknot με το άλμπουμ τους IOWA, κατέκτησαν τον τίτλο του πιο οργισμένο ντεμπούτου. Μετατρέπουν τη σκηνή σε ένα συλλογικό ξέσπασμα οργής, με μάσκες, βίαια riffs και με το ρυθμό να θυμίζει κάποιον τελετουργικό χορό πριν από μια μάχη και με όλο αυτό η συναυλία καταφέρνει να γίνει μια κάθαρση, προσωπική και συλλογική, όπως ακριβώς γίνεται σε ένα αρχαίο ελληνικό δράμα. Το κοινό δεν παρακολουθεί απλά, αλλά συμμετέχει, ξεσπά και τελικά απελευθερώνεται. Είναι σαν τη χορωδία μιας αρχαίας τραγωδίας, όλοι μαζί φωνάζουν όλοι μαζί υποφέρουν και ταυτόχρονα όλοι μαζί λυτρώνονται. Δεν μπορεί κάποιος να ξεχάσει εύκολα μια συναυλία της συγκεκριμένης μπάντας.

Η rock και metal σκηνή δεν στοχεύεις μια απλή διασκέδαση, αλλά θέλει να συγκλονίσει. Σκοπεύει να σπάσει τον τοίχο ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στο κοινό, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια σχέση, συμμετοχή και συγχρονία. Όπως στο θέατρο, έτσι και εδώ η σκηνή αποτελεί έναν καθρέφτη, και το κοινό όχι απλά κοιτάζει μέσα του, αλλά παράλληλα και βλέπει όχι μόνο προς τα έξω αλλά και προς τα μέσα, δημιουργώντας και ένα εσωτερικό βίωμα σε κάθε συναυλία . Μια συναυλία δεν αποτελεί ένα απλό γεγονός αλλά ακριβώς αυτό που προαναφέραμε, ένα συμμετοχικό και συλλογικό βίωμα. Το κοινό δεν είναι θεατές είναι μάρτυρες της αλήθειας των τραγουδιών τα οποία ξεδιπλώνονται μπροστά του, αλλά και αυτόν που βλέπει μέσα του.

Το θέατρο ως ψυχή της μουσικής: Rock και Metal σε σκηνική έκσταση

Το θέατρο δεν είναι απλά μια επιρροή στην rock και metal Μουσική, αλλά αποτελεί μια συγγενής τέχνη της οποίας δίνει βάθος, μορφή και νόημα. Από την αρχαία τραγωδία μέχρι το μεταμοντέρνο δράμα, έχει εμφυσήσει στη συγκεκριμένη μουσική σκηνή μια αίσθηση της τελετουργίας, μιας αφηγηματικής συνέχειας και της ψυχολογικής έντασης που ξεπερνά την απλή ακρόαση.

Η δραματουργία που υπάρχει στους τοίχους είναι το πρώτο στοιχεία που ξεχωρίζει. Οι στίχοι δεν λειτουργούν απλώς ως μια λεκτική έκφραση των συναισθημάτων, αλλά συνήθως ως μονόλογοι είτε διάλογοι η ακόμα και εσωτερικές κραυγές. Τραγούδια όπως το The Trial των Pink Floyd ή το Gethsemane από το Jesus Christ Superstar Δεν αφηγούνται απλώς μια ιστορία, αλλά συμμετέχουν παίζοντας ρόλους, χτίζουν τους χαρακτήρες και τέλος προκαλούν την κάθαρση. Ο ακροατής δεν ακούει απλά, αλλά συμμετέχει νοητικά σ όλο αυτό το δρώμενο, ουσιαστικά βιώνοντας το δράμα.

Η σκηνική ένταση των live εμφανίσεων Αποτελεί άλλη μία διάσταση όπου το θέατρο γίνεται ένα αναπόσπαστο κομμάτι της μουσικής. Συναυλίες των Alice Cooper, Rammstein ή Ghost, πέρα από το υπερθέαμα προσφέρουν, δεν είναι απλώς μουσικές εκτελέσεις, αλλά αποτελούν θεατρικά δρώμενα με σκηνικά, με φωτισμός, κοστούμια και συμβολισμός, καθώς και ολόκληρο θεατρικό αφήγημα. Στην περίπτωση αυτήν ο καλλιτέχνης δεν είναι απλώς ένας performer, αλλά γίνεται ένας ιερέας μιας τελετουργίας, όπως αρχικά υπήρχε το θέατρο πριν ο αισχύλος το μοιραστεί στον απλό κόσμο, δηλαδή μέρος μιας μυσταγωγίας των μυστηρίων, αλλά και φορέας ενός μύθου, με προσωπείο που κρύβει το πρόσωπο του καλλιτέχνη αλλά αποκαλύπτει την ψυχή, του την αλήθεια που δεν μπορεί να ειπωθεί με διαφορετικό τρόπο.

 Η αφηγηματική δομή που υπάρχει στα ενιαία άλμπουμ είναι το τρίτο βασικό στοιχείο το οποίο συνδέει αυτή τη μουσική με το θέατρο. Τα concept albums λειτουργούν σαν θεατρικά έργα σε πράξεις, σαν τις παλιές θεατρικές παραστάσεις μέσα από το ραδιόφωνο, αλλά πλέον με νότες και δυνατά riffs. Το The Wall είναι μια ψυχολογική τραγωδία, το Operation: Mindcrime ένα πολιτικό θρίλερ, το Scenes from a Memory ένα μεταφυσικό δράμα. Το κάθε κομμάτι είναι μια θεατρική πράξη, το κάθε σόλο μια συναισθηματική κορύφωση και κάθε στίχος είναι ένα βήμα που οδηγεί τελικά προς τη λύτρωση.

Καταλήγοντας μπορούμε να πούμε, πώς η ψυχολογική εμβάθυνση των περσών που είναι ίσως η πιο θεατρική πτυχή της rock και metal, είναι το πιο βαθύ θεατρικό βίωμα. Καλλιτέχνες όπως ο David Bowie, ο Marilyn Manson ή οι Ghost δεν παρουσιάζουν απλά τη μουσική τους, αλλά ενσαρκώνουν τους χαρακτήρες, χτίζουν μυθολογίες και παράλληλα εξερευνώντας υπαρξιακά θέματα μέσα από τις θεατρικές αυτές περσόνες. Όπως και στο αρχαίο δράμα, το προσωπείο εδώ δεν είναι μια μάσκα που κρύβει, αλλά ένας καθρέφτης ο οποίος αποκαλύπτει.

Κάθε επιτυχημένο τραγούδι είναι μια πράξη, κάθε άλμπουμ μια ολόκληρη παράσταση και κάθε συναυλία μια τελετουργία που μας ενώνει με κάτι πολύ βαθύτερο από τον ήχο, με την ίδια την ύπαρξή μας. Όπως και το θέατρο δεν είναι απλά μια σκηνή, αλλά ένας χώρος όποιος αποκαλύπτει την αλήθεια, κατά τον ίδιο τρόπο και η rock/metal μουσική, όταν καταφέρει να αγγίξει σε αυτόν τον χώρο, γίνεται μια πνευματική εμπειρία.

Part I 

Part II 

Jacek Henryk Maniakowski

Θέατρο μέσα στη rock & metal μουσική: Part II

 

Δομή άλμπουμ ως θεατρική πράξη

 

Η θεατρικότητα μέσα στη rock & metal μουσική δεν υπάρχει μόνο επί της σκηνής ή ακόμα στις περσόνες οι οποίες υιοθετούν κάποιοι καλλιτέχνες, αλλά ακόμα και μέσα από την μουσική και τους στίχους ενός ολόκληρου άλμπουμ. Πολλές φορές για να μπορέσει να διηγηθεί μια ιστορία δεν φτάνουν οι λίγοι στίχοι μαζί με τις νότες που τους συνοδεύουν, αλλά χρειάζονται ολόκληρα τραγούδια που το καθένα είναι ένα μέρος μιας πιο ολοκληρωμένης ιστορίας είτε φανταστικής είτε πραγματικής είτε ακόμα και προφητικής. Κάποια από τα πιο πετυχημένα άλμπουμ στην ιστορία αυτές της μουσικής περιλαμβάνουν μία και μοναδική ιστορία μέσα από τα τραγούδια που αποτελείται το άλμπουμ.

Στο θέατρο, το κάθε έργο έχει μια συγκεκριμένη δομή, όπως και στα αρχαία δράματα, αλλά ακόμα και η ζωή μας η ίδια αποτελείται από μια συγκεκριμένη δομή την οποία και εμείς χρωματίζουμε με την αντίληψη της εμπειρίας μας υπάρχουν σε αυτήν. Μέσα στη θεατρική όμως δομή υπάρχει ο πρόλογος, η σύγκρουση, η κορύφωση και πάντα καταλήγει στην κάθαρση, ένα τέλος το οποίο σπάνια υπάρχει και στη ζωή. Η σειρά αυτή Δεν αποτελεί απλώς Ένα συνειρμό των σκηνών, αλλά είναι μια αφήγηση με εσωτερική λογική, με συναισθηματική πορεία και τις περισσότερες φορές με φιλοσοφική στόχευση. Το ίδιο συμβαίνει και στη rock και metal μουσική, όπου πολλά άλμπουμ δεν είναι απλώς συλλογές τραγουδιών, αλλά concept albums — δηλαδή έργα με συνοχή, πλοκή, χαρακτήρες και θέμα.

Κάποια από τα πιο εμβληματικά άλμπουμ στην ιστορία της rock αποτελούνται από μία και μόνο ιστορία, δηλαδή είναι concept albums. Αυτό από μόνο του προσδίδει μια θεατρικότητα η οποία δεν συνοδεύεται από εικόνες, αλλά ο ίδιος ο ακρατής τις δημιουργεί σύμφωνα με τη δικιά του αντίληψη.

 

The Wall – Pink Floyd

Ένα από τα πιο θεατρικά άλμπουμ και παράλληλα ένα από τα πιο πολύ πουλημένα στην ιστορία της ροκ μουσικής είναι και το The Wall των Pink Floyd, το οποίο και συνοδεύεται από μια ταινία σταθμός για τον κινηματογράφο. Μέσα σε αυτό ο Roger Waters δημιούργησε έναν χαρακτήρα, τον Pink, που χτίζει έναν “τοίχο” γύρω από τον εαυτό του για να προστατευτεί από τον πόνο, την απώλεια, την κοινωνική αποξένωση. Το άλμπουμ εξελίσσεται σαν ψυχολογική τραγωδία, με σκηνές που θυμίζουν Kafka, Beckett και αρχαία κάθαρση. Το “The Trial” είναι κυριολεκτικά θεατρική σκηνή, με φωνές, ρόλους και δικαστική κορύφωση.

 

Operation: Mindcrime – Queensrÿche

Το θρυλικό άλμπουμ των Queensrÿche που δημιούργησε τα θεμέλια της progressive metal, είναι ουσιαστικά ένα πολιτικό θρίλερ. Ο πρωταγωνιστής, Nikki, μπλέκεται σε μια συνωμοσία, χειραγωγείται από έναν “πνευματικό ηγέτη” και βιώνει την απώλεια, την ενοχή και την αμφιβολία. Το άλμπουμ αυτό έχει αφηγηματική πλοκή, ανατροπές, σκηνές διαλόγου, καθώς ουσιαστικά αποτελεί μια θεατρική αφήγηση. Άνετα μπορεί να συγκριθεί η ακρόαση του με την παρακολούθηση  ενός έργο του Arthur Miller ή του Ibsen, αλλά με κιθάρες και φωνητικά που σπάνε κόκαλα.

 

Scenes from a Memory – Dream Theater

Οι Dream Theater Δημιουργούν ένα μεταφυσικό δράμα που εξερευνά τη μετά σάρκωση, την ενοχή, καθώς και την αποκάλυψη και πάντα κάτω από τους ήχους της progessive metal. Ο χαρακτήρας Nicholas βιώνει οράματα από μια προηγούμενη ζωή και προσπαθεί να καταλάβει αν είναι αλήθεια ή ψευδαίσθηση. Το άλμπουμ είναι δομημένο σαν θεατρικό έργο σε πράξεις, με μουσικά μοτίβα που επανέρχονται, με αφηγηματικά σημεία και με κορύφωση που θυμίζει αρχαία τραγωδία.

Η μουσική σε αυτά τα άλμπουμ, τα οποία χρησιμοποιήσαμε σαν παράδειγμα, δεν είναι απλώς ο ήχος ο οποίος θα διασκεδάσει, είναι αφήγηση με πλοκή, με χαρακτήρες, με σύγκρουση και τελικά τη λύτρωση. Ένας ακροατής δεν ακούει απλά τα τραγούδια, αλλά βιώνει την ίδια την ιστορία και συμμετέχει και ο ίδιος σε μια θεατρική εμπειρία. Και η εμπειρία αυτά είναι βαθιά υπαρξιακή, καθώς δεν αφορά μόνο το τι συμβαίνει στον ήρωα αλλά και τι μπορεί να ξυπνήσει μέσα μας η ίδια η μουσική αυτή αφήγηση.

 

Θεατρικά έργα ως πηγή έμπνευσης

 

Η ίδια η μουσική rock & metal έχει κατηγορηθεί, αλλά συνεχίζει, να κατηγορείται αν και πλέον λιγότερο, η ρηχότητα και γενική διαφθορά. Προφανώς στους συντηρητικούς κύκλους, προσκείμενος πάντα σε κάποια είδους εξουσίας η ίδια η σκέψη αποτελεί την διαφθορά, αλλά στην ουσία μόνο στο δικό του στάτους. Από τις απαρχές αυτής της μουσικής, ο στόχος της δεν ήταν απλά να χαϊδέψει τα αυτιά του ακροατή, παρόλο που δεν λείπουν και αυτά τα στοιχεία, αλλά στόχευε μέσα από τις νότες και τους στίχους να μπει στο ίδιο το «κεφάλι» του ακροατή και να αφυπνίσει τη σκέψη του. Επομένως, κατά συνέπεια έχει πάρει έμπνευση και από την ίδια τη δραματουργία.

Το θέατρο, ουσιαστικά ως τέχνη της σύγκρουσης, της αλήθειας και της κάθαρσης, έχει αποτελέσει και συνεχώς αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή για έμπνευση για τη rock και metal μουσική. Οι μεγάλοι δραματουργοί — από τον Shakespeare και τον Goethe μέχρι τον Μπουλγκάκοφ και τον Σοφοκλή — δεν έγραψαν απλώς ιστορίες, έγραψαν ψυχικά τοπία, υπαρξιακές κραυγές, ηθικά διλήμματα και όλα αυτά η μουσική μπορεί να ενσαρκώσει με έναν τρόπο άμεσο, χειροπιαστό και συγχρόνως συγκλονιστικό.

Όπως κάποιοι θεατρικοί συγγραφείς και δραματουργοί έχουν περισσότερη προτίμηση στη θεματολογία της rock & metal μουσικής. Οι λόγοι είναι πολλοί και προφανώς κάθε δημιουργός ή μπάντα τους ξέρει. Αλλά άσχετα από το γεγονός αν υπάρχουν κάποιες προτιμήσεις οι λόγοι γι αυτές, ουσιαστικά η σκοτεινή πλευρά κάποιων δραματουργών ή των ηρώων τους είναι αυτή που έχει προτιμηθει:

 

Shakespeare – Macbeth & Hamlet

Ο Shakespeare Είναι από τους πιο αγαπημένους θεατρικούς συγγραφείς της metal σκηνής Και αυτό όχι αναίτια, καθώς πολλοί μουσικοί έχουν μεγαλώσει σε αγγλόφωνες χώρες ή έστω έχουν ασχοληθεί με την αγγλική γλώσσα περισσότερο. Αλλά ο βασικός λόγος είναι μάλλον η σκοτεινή φιγούρα του Macbeth, που έχοντας την εμμονή στην εξουσία και την ενοχή και το Hamlet με την υπαρξιακή αμφιβολία και την εσωτερική διάλυση, έχουν εμπνεύσει δεκάδες τραγούδια και άλμπουμ. Οι Grave Digger αφηγούνται την πτώση του Macbeth με επικό ήχο, ενώ οι Dream Theater και Ice Nine Kills μεταφράζουν τον Hamlet σε μουσική ψύχωση. Οι στίχοι γίνονται μονόλογοι, οι κιθάρες εσωτερικές κραυγές και η σκηνή καθαρτήριο, Όπως ακριβώς αρμόζει σε μια τραγωδία ή σε ένα δράμα.

 

Goethe – Faust

Ο Faust του Goethe Είναι ίσως η πιο ταιριαστή φιγούρα στο είδος αυτής της μουσικής, η απόλυτη θεατρική αλληγορία για την επιθυμία, τη γνώση και τελικά την πτώση. Ο χαρακτήρας ο οποίος πουλά την ψυχή του για την σοφία και την δύναμη έχει γίνει σύμβολο για τη rock και metal, αλλά μάλλον η δόξα παίρνει την θέση της σοφίας. Οι Queen, οι Rolling Stones και ο Marilyn Manson έχουν ενσωματώσει τον Μεφιστοφελή ως αφηγητή, όμως πειρασμό, αλλά κυρίως ως έναν ειρωνικό σχολιαστή της ανθρώπινης φύσης. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «Sympathy for the Devil» είναι σχεδόν θεατρικός μονόλογος του Σατανά, με χιούμορ και σκοτεινή σοφία.

 

Μπουλγκάκοφ – Ο Μετρ και η Μαργαρίτα

Το έργο του Μπουλγκάκοφ, ο οποίος ήταν από τους αγαπημένους συγγραφείς του δικτάτορα Στάλιν, παρόλο που τον επέκρινε έμμεσα στα έργα του, δημιουργεί μια μεταφυσική σάτιρα. Ουσιαστικά αποτελεί ένα θεατρικό όνειρο το οποίο συνδυάζει τον διάβολο, την αγάπη την τέχνη και την εξουσία, θέματα πολύ δημοφιλή στους στίχους αυτής της μουσικής. Η επιρροή του είναι εμφανής σε τραγούδια όπως το “Sympathy for the Devil”, αλλά και στην αισθητική του occult rock. Ο Βόλαντ, ο Διάβολος του έργου, δεν είναι απλώς αντίπαλος — είναι παρατηρητής, κριτής, σκηνοθέτης της ανθρώπινης κωμωδίας. Η rock σκηνή τον λατρεύει γιατί ενσαρκώνει την αμφισημία, την ειρωνεία, την αλήθεια που δεν φωνάζει αλλά υπαινίσσεται.

 

Αρχαία τραγωδία – Οιδίπους, Αντιγόνη, Προμηθέας

Η αρχαία ελληνική τραγωδία, η θεμέλιος λίθος της δραματουργίας, δεν θα μπορούσε να λείψει και από τους στίχους της rock & metal, καθώς τα θέματα τα οποία τίθενται στις αρχαία δράματα συνεχίζουν να υπάρχουν ως σήμερα. Η έννοια της ύβρεως, της νέμεσις αλλά και της κάθαρσης είναι βαθιά ριζωμένη στη metal αισθητική. Ο Οιδίπους που τυφλώνεται για να δει, η Αντιγόνη που αντιστέκεται στην εξουσία, ο Προμηθέας που θυσιάζεται για τον άνθρωπο — όλοι αυτοί είναι rock ήρωες πριν καν υπάρξει η μουσική. Οι στίχοι των Metallica, των Tool, των Sepultura συχνά αντλούν από αυτά τα μοτίβα, μετατρέποντας την τραγωδία σε ηχητική εμπειρία.

Το θέατρο δεν αποτελεί μια απλή έμπνευση, αλλά είναι ένα είδος συνομιλητή. Στην rock και metal δεν δανείζονται απλώς θεματολογία του θεάτρου, συνεχίζουν τον ίδιο αυτόν διάλογο στην σημερινή εποχή, μεταφέροντας τη σκηνή σε ήχο και δίνοντας νέα μορφή σε παλιές αλήθειες. Το κοινό, το οποίο πάντα συμμετέχει, δεν ακούει απλώς τη μουσική, αλλά βιώνει μια θεατρική εμπειρία, όπου φανερώνεται η ψυχή παίζοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Part I 

Part III 

Jacek Henryk Maniakowski

Θέατρο μέσα στη rock & metal μουσική: Part I

 

Το θέατρο από μόνο του, αλλά ακόμα και μαζί με αυτούς που συμμετέχουν σε αυτό, είναι ουσιαστικά ο μόνος χώρος όπου επιτρέπεται, πάντα από ηθικής άποψης, το ψέμα σαν μέσο που οδηγεί στην αλήθεια. Ουσιαστικά ένας ηθοποιός είναι αυτός που χρησιμοποιεί την τέχνη του ψέματος, όπως είναι η υποκριτική, για να φανερώσει την αλήθεια ή έστω να παρακινήσει τον θεατή να την ανακαλύψει μόνος του, δίνοντάς του παράλληλα το νοητικό χάρτη για να μπορέσει να τον ακολουθήσει.

Η σκηνή στη rock και metal δεν είναι απλώς μια πλατφόρμα για μουσική εκτέλεση. Είναι ένας τελετουργικός χώρος, ένα είδος ιερού θεάτρου, ένα ιερό πεδίο μεταμόρφωσης μέσα στο οποίο ο καλλιτέχνης παύει να είναι απλώς ένας ερμηνευτής και γίνεται φορέας ενός ρόλου, ενός μηνύματος και μιας εμπειρίας η οποία ξεπερνάει το δικό του ατομικό πλαίσιο και αγγίζει πλέον το συλλογικό. Ακριβώς έτσι όπως και στο αρχαίο θέατρο, ο ηθοποιός που δεν ανέβαινε στη σκηνή τους ως εαυτός του, αλλά όσο ένα πρόσωπο, μια μάσκα η οποία ενσάρκωνε τους ίδιους τους θεούς, τους ήρωες, τους δαίμονες, καθώς και τις ανθρώπινες αδυναμίες. Κατά αντίστοιχο τρόπο αλλά ως πρόσωπο — μια μάσκα που ενσάρκωνε θεούς, ήρωες, δαίμονες, ανθρώπινες αδυναμίες. Αντίστοιχα, στη rock και metal, η σκηνή γίνεται χώρος μύησης: ο καλλιτέχνης μεταμορφώνεται, το κοινό συμμετέχει, και η μουσική αποκτά σώμα, μορφή και τελετουργική δύναμη.

Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα μιας τέτοιας δράσης, ακόμη και δράματος παρουσιάζονται παρακάτω.

Alice Cooper – Το horror theatre της rock

Ο Alice Cooper υιοθέτησε εξαρχής μια διαφορετική περσόνα μέσω του ονόματος του. Ο ίδιος δεν τραγουδά απλά, αλλά παίζει ένα ρόλο. Από την αρχή της καριέρας του, από τους πρωτεργάτες του shock rock, κάθε του εμφάνιση είναι ένα σκοτεινό θέατρο τον τρόμου. Ο ίδιος έχει δηλώσει χαρακτηριστικά πως απλά ήθελε να δημιουργήσει «μια παράσταση που να σοκάρει και να μαγνητίζει». Και εδώ και δεκαετίες το κοινό του δεν το βλέπει απλά σαν ένα μουσικό, αλλά βλέπεις έναν χαρακτήρα που ζει και πεθαίνει επί της σκηνής.

 

Kiss – Μυθολογία και υπερθέαμα

Οι Kiss, στα χνάρια των σούπερ ηρώων των κόμικς, κατάφεραν να δημιουργήσουν μια μυθολογία χαρακτήρων, αλλά ακόμα και να γίνουν και κόμικς: The Demon, The Starchild, The Spaceman, The Catman. Με μάσκες, φλόγες, πυροτεχνήματα καθώς και θεατρικά σκηνικά, κάθε τους Live ήταν ένα υπερθέαμα, βγαλμένο από κάποιο κόμικς, αλλά μπορεί να χαρακτηριστική και αρχαία τελετή ή κάποιος σύγχρονο μιούζικαλ. Για αυτούς η σκηνή δεν αποτελεί τον χώρο για μουσική εκτέλεση, αλλά ήταν ένα σύμπαν σούπερ ηρώων μέσα στο οποίο το κοινό δεν παρακολουθεί απλά, αλλά συμμετέχει.

 

Rammstein – Πολιτικό και υπαρξιακό θέατρο

Οι Rammstein, ακολουθώντας το γερμανικό δράμα, κατάφεραν να μετατρέψουν τη σκηνή σε ένα πολιτικό αλλά και υπαρξιακό θέατρο. Η κάθε τους παράσταση εμπεριέχει φωτιές, μηχανισμούς, ολόκληρη σκηνοθεσία με μια πληθώρα συμβολισμών. Η κάθε τους εμφάνιση είναι μια δραματουργική πράξη, στα όρια του αρχαίου δράματος. Η θεματολογία τους, στην οποία εμπεριέχεται η έννοια της εξουσίας, η σεξουαλικότητα καθώς και βία, αλλά και η ταυτότητα του ατόμου, παρουσιάζει με σκηνική ακρίβεια παράσταση που θυμίζει τους μεγάλους Brecht και Artaud. Καμία κίνηση πάνω σε σκηνή δεν είναι τυχαία, αλλά όλα είναι σκηνοθετημένα για να καταφέρουν να προκαλέσουν στο κοινό μια συναισθηματική έκρηξη.

Μέσα από όλα αυτά τα παραδείγματα μπορούμε να συμπεράνουμε πως δεν είναι λίγες φορές που η σκηνή γίνεται ένα καθαρτήριο, όπως σε ένα αρχαίο δράμα. Εκεί όπου ο καλλιτέχνης και το κοινό καταφέρνουν να βιώσουν μαζί την ένταση, την έκρηξη και τέλος τη λύτρωση. Όλο αυτό δεν αποτελεί μια απλή συναυλία, αλλά μια μουσική τελετουργία και η λειτουργία αυτή είναι βαθιά θεατρική, καθώς δεν αφορά μόνο το τι ακούς ούτε τη βλέπεις, αλλά και το γεγονός πως το ζεις.

 

 

 

Ο χαρακτήρας ως προσωπείο

 

Ένα απαραίτητο συστατικό σε μια θεατρική παράσταση είναι και η μάσκα. Δεν είναι λίγες φορές, ειδικά στο θέατρο, η μάσκα περισσότερο φανερώνει παρά κρύβει. Ίσως ένα ερώτημα το οποίο δύσκολα μπορεί να απαντήσει κάποιος και ίσως δεν είναι και απαραίτητο είναι: τι κρύβει ακριβώς μια μάσκα και τι φανερώνει;

Στο θέατρο, το προσωπείο δεν είναι απλώς μια μάσκα, αλλά είναι ένα σύμβολο της μεταμόρφωσης, ένα εργαλείο της αποκάλυψης και πάνω από όλα ένα μέσο υπέρβασης εαυτού. Ένας ηθοποιός δεν παίζει τον εαυτό του, αλλά έναν ρόλο ο οποίος του επιτρέπει να εκφράσει βαθύτερα, κάτι συλλογικό. Και αυτό το συλλογικό μέσα στην rock & metal μουσική είναι οι φόβοι και οι προσδοκίες του κοινού. Γι αυτό και η σκηνική παρουσία στη μουσική αυτή έχει μεγάλη σημασία και πολλοί καλλιτέχνες επιλέγουν να εμφανίζονται, όχι ως οι ίδιοι, αλλά ως πρόσωπα-σύμβολα, θεατρικές περσόνες οι οποίες ενσαρκώνουν ιδέες, συναισθήματα και κοινωνικές συγκρούσεις, οι οποίες διέπουν και το κοινό τους.

Υπάρχουν αρκετά τέτοια παραδείγματα ήδη από την δεκαετία του 70, αλλά συνεχίζονται και ως σήμερα.

  David Bowie – Ziggy Stardust

Ο Bowie, ίσως ο πρώτος που υιοθέτησε ένα προσωπείο και δεν δημιούργησε απλώς ένα χαρακτήρα, αλλά μια ολόκληρη μυθολογία γύρω από αυτό. Ο Ziggy Stardust δεν ήταν απλώς άλλο ένα πρόσωπο, καθώς ήταν ένας εξωγήινος ροκ σταρ, αγγελιοφόρος της καταστροφής ο οποίος ήρθε στη γη για να σώσει τους ανθρώπους μέσα από τη μουσική. Και κατά κάποιον τρόπο σίγουρα έσωσε κάποιους ανθρώπους από τους δικούς του σκοτεινούς δαίμονες. Μέσα από αυτόν, ο Bowie εξερεύνησε την αποξένωση, την ταυτότητα, την εφήμερη φύση της δόξας. Ο Ziggy ήταν θεατρικό πρόσωπο, με κοστούμι, σκηνική παρουσία και εσωτερική πλοκή — και όταν «πέθανε» επί σκηνής, το κοινό βίωσε κάθαρση, ακριβώς όπως συμβαίνει στο αρχαίο ελληνικό δράμα.

 

Marilyn Manson – Μεταμοντέρνος Μεφιστοφελής

Ο Manson κατάφερε να ενσαρκώσει μια περσόνα η οποία συνδύαζε τον Μεφιστοφελή του Faust, τον Joker και τον Artaud. Με το κατάλληλο μακιγιάζ, τα παραμορφωμένα κοστούμια και την προκλητική σκηνική παρουσία του, που στην ουσία δεν ήταν μόνο σκηνική, κατάφερε να γίνει το σύμβολο της παρακμής, της αμφισβήτησης, της πιο σκοτεινής πλευράς του αμερικανικού ονείρου ή της αμερικανικής κουλτούρας. Το προσωπείο που υιοθέτησε δεν ήταν μια απλή αισθητική επιλογή, ήταν μια θεατρική πράξη αντίστασης καθώς και μια κραυγή ενάντια στην υποκρισία και τον καθωσπρεπισμό, στοιχεία που διέπουν ακόμα σήμερα την αμερικανική κοινωνία.

 

Ghost – Ο Papa Emeritus και η αντί-εκκλησία

Οι Ghost δημιούργησαν μια ολόκληρη “αντί-εκκλησία”, με τον Papa Emeritus ως αρχιερέα του σκοτεινού rock. Πέρα από το γεγονός πως ήταν μια έξυπνη εμπορική κίνηση, απευθυνόμενη σε ένα κοινό το οποίο ούτως ή άλλως δεν είχε καλές σχέσεις με εκκλησιαστικά ζητήματα, κατάφερε να δημιουργήσει και συνεχίζει να δημιουργεί μια ολόκληρη μυθολογία γύρω από το πρόσωπο του Papa Emeritus. Η περσόνα που έχει δημιουργηθεί από τον Tobias Forge, θυμίζει ένα θρησκευτικό θέατρο με πολλά στοιχεία από Brecht και λειτουργική τελετουργία. Κάθε αλλαγή του Πάπα σηματοδοτεί μια νέα εποχή και μια νέα θεατρική πράξη. Το συγκρότημα έχει αποδείξει πολλές φορές πάνω στη σκηνή τη θεατρικότητα του και το κοινό δεν βλέπει απλώς μια μπάντα να παίζει, αλλά συμμετέχει σε μια μυστηριακή τελετή, όπου η μουσική γίνεται το δόγμα και η σκηνή ο ναός.

Εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε, μέσα από τα παραπάνω παραδείγματα, πώς το προσωπείο στη rock και metal Δεν αποτελεί απλώς ένα μέσο εντυπωσιασμού. Λειτουργεί ως ένα εργαλείο αφήγησης, ως η πύλη προς το συλλογικό ασυνείδητο καθώς και ο καθρέφτης της εκάστοτε εποχής. Ακριβώς όπως στο θέατρο, έτσι και εδώ ο χαρακτήρας δεν κρύβει τον καλλιτέχνη, αλλά ουσιαστικά τον αποκαλύπτει. Μέσα σ αυτό το δράμα το κοινό αντί να βλέπει έναν άνθρωπο, βλέπει μια ιδέα η οποία ζωντανεύει επί της σκηνής.

Part II 

Part III

Jacek Henryk Maniakowski

Rock - e - pedia: Doowop

Αν δεν μπορείς να κατανοήσεις την παιδική απλότητα, τότε πολύ δύσκολα θα καταλάβεις την πολυπλοκότητα του κόσμου.

Doowop (ή doo-wop και doo wop)

 

 

Πως ακούγεται: σαν μεθυσμένοι φάλτσοι Ιρλανδοί να τραγουδάνε για τον έρωτα ενός φίλου τους, του χαμένου έρωτα ή τελείως «χαμένου» φίλου τους. Αλλά… χωρίς να είναι μεθυσμένοι ούτε φάλτσοι, αλλά ούτε καν Ιρλανδοί, μόνο τραγουδάνε για κάποιον έρωτα, φανταστικό ή μη. Στην ουσία όμως είναι ένα είδος Rhythm and Blues μουσικής που προήλθε από τη νεολαία Αφροαμερικανών. Μια μίξη pop και rock n roll σε μπαλάντα με πολλά ου ου ου ου και οοο οοο οοο

Γιατί να το ακούσουμε: Γιατί είναι όμορφο, μελωδικό, απλό και αγαπησιάρικα χαϊδοκώλικο. Αλλά και αποτελείται πάντα από υπέροχες φωνές, κατάλληλες για μια γνήσια και παλαιάς κοπής ερωτική εξομολόγηση.

Γιατί όχι: Γιατί άρεσε στον παππού σου και την γιαγιά σου και σε παραμυθιάζουν πως με αυτά τα τραγούδια ερωτευτήκαν. Αλλά όταν λέει ο παππούς πως τότε γραφόταν πραγματική μουσική, εννοεί αυτό, αλλά δεν ξέρει πως λέγεται. Είναι υπερβολικά γλυκανάλατο.

Που; Κυρίως στις μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ

Πότε; Τη δεκαετία του ‘40.

Ποιοι; Οι ρίζες του doo-wop, ξεκινάνε ήδη από το 1930 σε άλμπουμ των Mills Brothers και Ink Spots.

Ο όρος "doo-wop" εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε έντυπη μορφή μόλις το 1961. Η εφημερίδα “The Chicago Defender” χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει το τραγούδι "Blue Moon" του Marcels. Στο "Just A-Sittin' And A-Rockin" των Delta Rhythm Boys το 1945, ακούγεται η φράση “Doo-wop", για πρώτη φορά.

Αργότερα την ακούμε ξανά το 1953 στο "Good Lovin'" των Clovers, αλλά και ένα χρόνο μετά στο ρεφρέν του "Never" των Carlyle Dundee & the Dundees. Αξιοσημείωτο είναι πως και στο "Mary Lee" των Rainbows ακούγεται η φράση “do wop de wadda”, αλλά και στο "In the Still of the Night" των Five Satins.

Αλλά ακόμα να ακούσεις: The Oriols, The Platters, The Accents (Wiggle, Wiggle), The Ad Libs (The Boy from New York City), The Alley Cats, The Aquatones, The Belmonts, The Blue Jays, The Cadets, Moonglows (Sincerely), Penguins (Earth Angel), the Cadillacs (Gloria), the Heartbeats (A Thousand Miles Away), Shep & the Limelites (Daddy's Home), Dion and the Belmonts (I Wonder Why),  the Earls, the Chimes, the Mystics.

Μέρες δόξας:  Κέρδισε δημοτικότητα στη δεκαετία του ‘50, όπου θεωρήθηκε «καλλιτεχνικά και εμπορικά βιώσιμο» μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Συνέχισε, ωστόσο να επηρεάζει τους καλλιτέχνες και αργότερα. Γενικά δοξάστηκες σε εκατομμύρια καψούρες ανά τον κόσμο και συνεχίζει ακόμα να δοξάζεται σε έρωτες μεγαλο-εφήβων.

Κόκκινη κάρτα: μυρίζει μούχλα και πολλές φορές μοιάζει με την μασέλα της γιαγιάς. Ακόμα είναι υπερβολικά εύπεπτο σαν την σούπα της γιαγιάς. Και πολλά τραγούδια μοιάζουν μεταξύ τους, απλά μιλάνε για διαφορετική καψούρα. Στην ουσία όμως και όλες οι καψούρες είναι ίδιες.

Με τι μπερδεύεται; Με πρώιμο rock’n’roll και πολλοί νομίζουν ότι είναι αυτό Μπερδεύεται με Jazz, Blues, Boogie, Soul, Traditional Pop,  R&B και Rap.

Στην ουσία, όμως, θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι η εξέλιξη της Jazz και Blues.

Τι λες στον άσχετο; Όπου ακούς πολλά  "doo-wop-doo-wop," και “wah-wah-wah-wah” με στίχους που μιλάνε για εφηβικούς έρωτες και το θυμάται ο παππούς, εε αυτό είναι.

Jacek Henryk Maniakowski