Θέατρο μέσα στη rock & metal μουσική: Part III

 

Το κοινό και ο ρόλος του ως μάρτυρας

Στο θέατρο, το κοινό δεν είναι απλά παρών ως ένας απαθής θεατής, αλλά είναι ένας ενεργός μάρτυρας του δράματος. Δεν παρακολουθεί απλώς μια ιστορία, ως homo videms ή ο άνθρωπος κοιτάει όπως τον ορίζει ο Ουμπέρτο Έκο, αλλά συμμετέχει συναισθηματικά, κρίνει ηθικά και συγκλονίζεται υπαρξιακά. Η σκηνή δεν είναι χωρίς βλέμματα, καθώς ένα βλέμμα δεν είναι ποτέ ουδέτερο. Το ίδιο ισχύει και στη rock και metal σκηνή, όπου το κοινό δεν είναι ακροατές, ουσιαστικά είναι συντελεστές και συν-φορέας της τελετουργίας, αλλά και συν-υπαρξιακός συνοδοιπόρος.

Μια σκηνή στη rock και metal δεν απλώς ένα το υπερυψωμένο βάθρο το οποίο φιλοξενεί μια μπάντα, αλλά ένας χώρος κριτικής, βίωσης, συνύπαρξης και στη χειρότερη περίπτωση απόρριψης. Οι μουσικοί που ανεβαίνουν στη σκηνή έχουν την υποχρέωση να μοιραστούν και να συνυπάρξουν με το κοινό τους. Δεν είναι απλώς μια παράσταση επαγγελματιών μπροστά σε μια κάμερα, την οποία θα δουν οι θεατές μέσα από ένα «μαύρο καθρέφτη», αλλά μια συν -δραματουργία που για να πετύχει χρειάζεται 2 μέρη: αυτός που είναι στη σκηνή και αυτούς που είναι κάτω από αυτήν.

 

Bruce Dickinson – Fear of the Dark

Όταν ο Bruce Dickinson τραγουδά Fear of the Dark Δεν απευθύνεται απλά σε ακροατές, αλλά απευθύνεται στο κοινό για να νιώσει τον ίδιο φόβο για τον οποίο μιλάει το τραγούδι. Και αυτό με τη σειρά δεν ακούει απλώς ένα τραγούδι, φωνάζει ανεξάρτητα των φωνητικών ικανοτήτων, μαζί του βιώνοντας παράλληλα τον φόβο τον εξορκίζει κιόλας. Στην περίπτωση αυτή η σκηνή γίνεται μια σκοτεινή αγκαλιά και ή συναυλία μετατρέπεται σε μια συλλογική εξομολόγηση με τους στίχους του ίδιου τραγουδιού.

Tool – Μυσταγωγία και εσωτερική βύθιση

Οι συναυλίες των Tool δεν είναι απλώς μουσικές εμφανίσεις, αλλά αποτελούν μυσταγωγικές εμπειρίες. Τα οπτικά εφέ συνοδεύουν τις μαθηματικές δομές μαζί με την ψυχεδελική ατμόσφαιρα και το κοινό καλείται να βυθιστεί μέσα σ όλη αυτή τη διαδικασία και να ακολουθήσετε την εσωτερική αφήγηση. Ουσιαστικά σε μια συναυλία τους δεν υπάρχουν τραγούδια, υπάρχει μια ολόκληρη τελετουργία στην οποία ο ακροατής γίνεται μύστης, μιας μαθηματικής μυσταγωγίας, και όχι ένας απλός θεατής.

Slipknot – Οργή ως συλλογική κάθαρση

Οι Slipknot με το άλμπουμ τους IOWA, κατέκτησαν τον τίτλο του πιο οργισμένο ντεμπούτου. Μετατρέπουν τη σκηνή σε ένα συλλογικό ξέσπασμα οργής, με μάσκες, βίαια riffs και με το ρυθμό να θυμίζει κάποιον τελετουργικό χορό πριν από μια μάχη και με όλο αυτό η συναυλία καταφέρνει να γίνει μια κάθαρση, προσωπική και συλλογική, όπως ακριβώς γίνεται σε ένα αρχαίο ελληνικό δράμα. Το κοινό δεν παρακολουθεί απλά, αλλά συμμετέχει, ξεσπά και τελικά απελευθερώνεται. Είναι σαν τη χορωδία μιας αρχαίας τραγωδίας, όλοι μαζί φωνάζουν όλοι μαζί υποφέρουν και ταυτόχρονα όλοι μαζί λυτρώνονται. Δεν μπορεί κάποιος να ξεχάσει εύκολα μια συναυλία της συγκεκριμένης μπάντας.

Η rock και metal σκηνή δεν στοχεύεις μια απλή διασκέδαση, αλλά θέλει να συγκλονίσει. Σκοπεύει να σπάσει τον τοίχο ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στο κοινό, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια σχέση, συμμετοχή και συγχρονία. Όπως στο θέατρο, έτσι και εδώ η σκηνή αποτελεί έναν καθρέφτη, και το κοινό όχι απλά κοιτάζει μέσα του, αλλά παράλληλα και βλέπει όχι μόνο προς τα έξω αλλά και προς τα μέσα, δημιουργώντας και ένα εσωτερικό βίωμα σε κάθε συναυλία . Μια συναυλία δεν αποτελεί ένα απλό γεγονός αλλά ακριβώς αυτό που προαναφέραμε, ένα συμμετοχικό και συλλογικό βίωμα. Το κοινό δεν είναι θεατές είναι μάρτυρες της αλήθειας των τραγουδιών τα οποία ξεδιπλώνονται μπροστά του, αλλά και αυτόν που βλέπει μέσα του.

Το θέατρο ως ψυχή της μουσικής: Rock και Metal σε σκηνική έκσταση

Το θέατρο δεν είναι απλά μια επιρροή στην rock και metal Μουσική, αλλά αποτελεί μια συγγενής τέχνη της οποίας δίνει βάθος, μορφή και νόημα. Από την αρχαία τραγωδία μέχρι το μεταμοντέρνο δράμα, έχει εμφυσήσει στη συγκεκριμένη μουσική σκηνή μια αίσθηση της τελετουργίας, μιας αφηγηματικής συνέχειας και της ψυχολογικής έντασης που ξεπερνά την απλή ακρόαση.

Η δραματουργία που υπάρχει στους τοίχους είναι το πρώτο στοιχεία που ξεχωρίζει. Οι στίχοι δεν λειτουργούν απλώς ως μια λεκτική έκφραση των συναισθημάτων, αλλά συνήθως ως μονόλογοι είτε διάλογοι η ακόμα και εσωτερικές κραυγές. Τραγούδια όπως το The Trial των Pink Floyd ή το Gethsemane από το Jesus Christ Superstar Δεν αφηγούνται απλώς μια ιστορία, αλλά συμμετέχουν παίζοντας ρόλους, χτίζουν τους χαρακτήρες και τέλος προκαλούν την κάθαρση. Ο ακροατής δεν ακούει απλά, αλλά συμμετέχει νοητικά σ όλο αυτό το δρώμενο, ουσιαστικά βιώνοντας το δράμα.

Η σκηνική ένταση των live εμφανίσεων Αποτελεί άλλη μία διάσταση όπου το θέατρο γίνεται ένα αναπόσπαστο κομμάτι της μουσικής. Συναυλίες των Alice Cooper, Rammstein ή Ghost, πέρα από το υπερθέαμα προσφέρουν, δεν είναι απλώς μουσικές εκτελέσεις, αλλά αποτελούν θεατρικά δρώμενα με σκηνικά, με φωτισμός, κοστούμια και συμβολισμός, καθώς και ολόκληρο θεατρικό αφήγημα. Στην περίπτωση αυτήν ο καλλιτέχνης δεν είναι απλώς ένας performer, αλλά γίνεται ένας ιερέας μιας τελετουργίας, όπως αρχικά υπήρχε το θέατρο πριν ο αισχύλος το μοιραστεί στον απλό κόσμο, δηλαδή μέρος μιας μυσταγωγίας των μυστηρίων, αλλά και φορέας ενός μύθου, με προσωπείο που κρύβει το πρόσωπο του καλλιτέχνη αλλά αποκαλύπτει την ψυχή, του την αλήθεια που δεν μπορεί να ειπωθεί με διαφορετικό τρόπο.

 Η αφηγηματική δομή που υπάρχει στα ενιαία άλμπουμ είναι το τρίτο βασικό στοιχείο το οποίο συνδέει αυτή τη μουσική με το θέατρο. Τα concept albums λειτουργούν σαν θεατρικά έργα σε πράξεις, σαν τις παλιές θεατρικές παραστάσεις μέσα από το ραδιόφωνο, αλλά πλέον με νότες και δυνατά riffs. Το The Wall είναι μια ψυχολογική τραγωδία, το Operation: Mindcrime ένα πολιτικό θρίλερ, το Scenes from a Memory ένα μεταφυσικό δράμα. Το κάθε κομμάτι είναι μια θεατρική πράξη, το κάθε σόλο μια συναισθηματική κορύφωση και κάθε στίχος είναι ένα βήμα που οδηγεί τελικά προς τη λύτρωση.

Καταλήγοντας μπορούμε να πούμε, πώς η ψυχολογική εμβάθυνση των περσών που είναι ίσως η πιο θεατρική πτυχή της rock και metal, είναι το πιο βαθύ θεατρικό βίωμα. Καλλιτέχνες όπως ο David Bowie, ο Marilyn Manson ή οι Ghost δεν παρουσιάζουν απλά τη μουσική τους, αλλά ενσαρκώνουν τους χαρακτήρες, χτίζουν μυθολογίες και παράλληλα εξερευνώντας υπαρξιακά θέματα μέσα από τις θεατρικές αυτές περσόνες. Όπως και στο αρχαίο δράμα, το προσωπείο εδώ δεν είναι μια μάσκα που κρύβει, αλλά ένας καθρέφτης ο οποίος αποκαλύπτει.

Κάθε επιτυχημένο τραγούδι είναι μια πράξη, κάθε άλμπουμ μια ολόκληρη παράσταση και κάθε συναυλία μια τελετουργία που μας ενώνει με κάτι πολύ βαθύτερο από τον ήχο, με την ίδια την ύπαρξή μας. Όπως και το θέατρο δεν είναι απλά μια σκηνή, αλλά ένας χώρος όποιος αποκαλύπτει την αλήθεια, κατά τον ίδιο τρόπο και η rock/metal μουσική, όταν καταφέρει να αγγίξει σε αυτόν τον χώρο, γίνεται μια πνευματική εμπειρία.

Part I 

Part II 

Jacek Henryk Maniakowski