Θέατρο μέσα στη rock & metal μουσική: Part I

 

Το θέατρο από μόνο του, αλλά ακόμα και μαζί με αυτούς που συμμετέχουν σε αυτό, είναι ουσιαστικά ο μόνος χώρος όπου επιτρέπεται, πάντα από ηθικής άποψης, το ψέμα σαν μέσο που οδηγεί στην αλήθεια. Ουσιαστικά ένας ηθοποιός είναι αυτός που χρησιμοποιεί την τέχνη του ψέματος, όπως είναι η υποκριτική, για να φανερώσει την αλήθεια ή έστω να παρακινήσει τον θεατή να την ανακαλύψει μόνος του, δίνοντάς του παράλληλα το νοητικό χάρτη για να μπορέσει να τον ακολουθήσει.

Η σκηνή στη rock και metal δεν είναι απλώς μια πλατφόρμα για μουσική εκτέλεση. Είναι ένας τελετουργικός χώρος, ένα είδος ιερού θεάτρου, ένα ιερό πεδίο μεταμόρφωσης μέσα στο οποίο ο καλλιτέχνης παύει να είναι απλώς ένας ερμηνευτής και γίνεται φορέας ενός ρόλου, ενός μηνύματος και μιας εμπειρίας η οποία ξεπερνάει το δικό του ατομικό πλαίσιο και αγγίζει πλέον το συλλογικό. Ακριβώς έτσι όπως και στο αρχαίο θέατρο, ο ηθοποιός που δεν ανέβαινε στη σκηνή τους ως εαυτός του, αλλά όσο ένα πρόσωπο, μια μάσκα η οποία ενσάρκωνε τους ίδιους τους θεούς, τους ήρωες, τους δαίμονες, καθώς και τις ανθρώπινες αδυναμίες. Κατά αντίστοιχο τρόπο αλλά ως πρόσωπο — μια μάσκα που ενσάρκωνε θεούς, ήρωες, δαίμονες, ανθρώπινες αδυναμίες. Αντίστοιχα, στη rock και metal, η σκηνή γίνεται χώρος μύησης: ο καλλιτέχνης μεταμορφώνεται, το κοινό συμμετέχει, και η μουσική αποκτά σώμα, μορφή και τελετουργική δύναμη.

Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα μιας τέτοιας δράσης, ακόμη και δράματος παρουσιάζονται παρακάτω.

Alice Cooper – Το horror theatre της rock

Ο Alice Cooper υιοθέτησε εξαρχής μια διαφορετική περσόνα μέσω του ονόματος του. Ο ίδιος δεν τραγουδά απλά, αλλά παίζει ένα ρόλο. Από την αρχή της καριέρας του, από τους πρωτεργάτες του shock rock, κάθε του εμφάνιση είναι ένα σκοτεινό θέατρο τον τρόμου. Ο ίδιος έχει δηλώσει χαρακτηριστικά πως απλά ήθελε να δημιουργήσει «μια παράσταση που να σοκάρει και να μαγνητίζει». Και εδώ και δεκαετίες το κοινό του δεν το βλέπει απλά σαν ένα μουσικό, αλλά βλέπεις έναν χαρακτήρα που ζει και πεθαίνει επί της σκηνής.

 

Kiss – Μυθολογία και υπερθέαμα

Οι Kiss, στα χνάρια των σούπερ ηρώων των κόμικς, κατάφεραν να δημιουργήσουν μια μυθολογία χαρακτήρων, αλλά ακόμα και να γίνουν και κόμικς: The Demon, The Starchild, The Spaceman, The Catman. Με μάσκες, φλόγες, πυροτεχνήματα καθώς και θεατρικά σκηνικά, κάθε τους Live ήταν ένα υπερθέαμα, βγαλμένο από κάποιο κόμικς, αλλά μπορεί να χαρακτηριστική και αρχαία τελετή ή κάποιος σύγχρονο μιούζικαλ. Για αυτούς η σκηνή δεν αποτελεί τον χώρο για μουσική εκτέλεση, αλλά ήταν ένα σύμπαν σούπερ ηρώων μέσα στο οποίο το κοινό δεν παρακολουθεί απλά, αλλά συμμετέχει.

 

Rammstein – Πολιτικό και υπαρξιακό θέατρο

Οι Rammstein, ακολουθώντας το γερμανικό δράμα, κατάφεραν να μετατρέψουν τη σκηνή σε ένα πολιτικό αλλά και υπαρξιακό θέατρο. Η κάθε τους παράσταση εμπεριέχει φωτιές, μηχανισμούς, ολόκληρη σκηνοθεσία με μια πληθώρα συμβολισμών. Η κάθε τους εμφάνιση είναι μια δραματουργική πράξη, στα όρια του αρχαίου δράματος. Η θεματολογία τους, στην οποία εμπεριέχεται η έννοια της εξουσίας, η σεξουαλικότητα καθώς και βία, αλλά και η ταυτότητα του ατόμου, παρουσιάζει με σκηνική ακρίβεια παράσταση που θυμίζει τους μεγάλους Brecht και Artaud. Καμία κίνηση πάνω σε σκηνή δεν είναι τυχαία, αλλά όλα είναι σκηνοθετημένα για να καταφέρουν να προκαλέσουν στο κοινό μια συναισθηματική έκρηξη.

Μέσα από όλα αυτά τα παραδείγματα μπορούμε να συμπεράνουμε πως δεν είναι λίγες φορές που η σκηνή γίνεται ένα καθαρτήριο, όπως σε ένα αρχαίο δράμα. Εκεί όπου ο καλλιτέχνης και το κοινό καταφέρνουν να βιώσουν μαζί την ένταση, την έκρηξη και τέλος τη λύτρωση. Όλο αυτό δεν αποτελεί μια απλή συναυλία, αλλά μια μουσική τελετουργία και η λειτουργία αυτή είναι βαθιά θεατρική, καθώς δεν αφορά μόνο το τι ακούς ούτε τη βλέπεις, αλλά και το γεγονός πως το ζεις.

 

 

 

Ο χαρακτήρας ως προσωπείο

 

Ένα απαραίτητο συστατικό σε μια θεατρική παράσταση είναι και η μάσκα. Δεν είναι λίγες φορές, ειδικά στο θέατρο, η μάσκα περισσότερο φανερώνει παρά κρύβει. Ίσως ένα ερώτημα το οποίο δύσκολα μπορεί να απαντήσει κάποιος και ίσως δεν είναι και απαραίτητο είναι: τι κρύβει ακριβώς μια μάσκα και τι φανερώνει;

Στο θέατρο, το προσωπείο δεν είναι απλώς μια μάσκα, αλλά είναι ένα σύμβολο της μεταμόρφωσης, ένα εργαλείο της αποκάλυψης και πάνω από όλα ένα μέσο υπέρβασης εαυτού. Ένας ηθοποιός δεν παίζει τον εαυτό του, αλλά έναν ρόλο ο οποίος του επιτρέπει να εκφράσει βαθύτερα, κάτι συλλογικό. Και αυτό το συλλογικό μέσα στην rock & metal μουσική είναι οι φόβοι και οι προσδοκίες του κοινού. Γι αυτό και η σκηνική παρουσία στη μουσική αυτή έχει μεγάλη σημασία και πολλοί καλλιτέχνες επιλέγουν να εμφανίζονται, όχι ως οι ίδιοι, αλλά ως πρόσωπα-σύμβολα, θεατρικές περσόνες οι οποίες ενσαρκώνουν ιδέες, συναισθήματα και κοινωνικές συγκρούσεις, οι οποίες διέπουν και το κοινό τους.

Υπάρχουν αρκετά τέτοια παραδείγματα ήδη από την δεκαετία του 70, αλλά συνεχίζονται και ως σήμερα.

  David Bowie – Ziggy Stardust

Ο Bowie, ίσως ο πρώτος που υιοθέτησε ένα προσωπείο και δεν δημιούργησε απλώς ένα χαρακτήρα, αλλά μια ολόκληρη μυθολογία γύρω από αυτό. Ο Ziggy Stardust δεν ήταν απλώς άλλο ένα πρόσωπο, καθώς ήταν ένας εξωγήινος ροκ σταρ, αγγελιοφόρος της καταστροφής ο οποίος ήρθε στη γη για να σώσει τους ανθρώπους μέσα από τη μουσική. Και κατά κάποιον τρόπο σίγουρα έσωσε κάποιους ανθρώπους από τους δικούς του σκοτεινούς δαίμονες. Μέσα από αυτόν, ο Bowie εξερεύνησε την αποξένωση, την ταυτότητα, την εφήμερη φύση της δόξας. Ο Ziggy ήταν θεατρικό πρόσωπο, με κοστούμι, σκηνική παρουσία και εσωτερική πλοκή — και όταν «πέθανε» επί σκηνής, το κοινό βίωσε κάθαρση, ακριβώς όπως συμβαίνει στο αρχαίο ελληνικό δράμα.

 

Marilyn Manson – Μεταμοντέρνος Μεφιστοφελής

Ο Manson κατάφερε να ενσαρκώσει μια περσόνα η οποία συνδύαζε τον Μεφιστοφελή του Faust, τον Joker και τον Artaud. Με το κατάλληλο μακιγιάζ, τα παραμορφωμένα κοστούμια και την προκλητική σκηνική παρουσία του, που στην ουσία δεν ήταν μόνο σκηνική, κατάφερε να γίνει το σύμβολο της παρακμής, της αμφισβήτησης, της πιο σκοτεινής πλευράς του αμερικανικού ονείρου ή της αμερικανικής κουλτούρας. Το προσωπείο που υιοθέτησε δεν ήταν μια απλή αισθητική επιλογή, ήταν μια θεατρική πράξη αντίστασης καθώς και μια κραυγή ενάντια στην υποκρισία και τον καθωσπρεπισμό, στοιχεία που διέπουν ακόμα σήμερα την αμερικανική κοινωνία.

 

Ghost – Ο Papa Emeritus και η αντί-εκκλησία

Οι Ghost δημιούργησαν μια ολόκληρη “αντί-εκκλησία”, με τον Papa Emeritus ως αρχιερέα του σκοτεινού rock. Πέρα από το γεγονός πως ήταν μια έξυπνη εμπορική κίνηση, απευθυνόμενη σε ένα κοινό το οποίο ούτως ή άλλως δεν είχε καλές σχέσεις με εκκλησιαστικά ζητήματα, κατάφερε να δημιουργήσει και συνεχίζει να δημιουργεί μια ολόκληρη μυθολογία γύρω από το πρόσωπο του Papa Emeritus. Η περσόνα που έχει δημιουργηθεί από τον Tobias Forge, θυμίζει ένα θρησκευτικό θέατρο με πολλά στοιχεία από Brecht και λειτουργική τελετουργία. Κάθε αλλαγή του Πάπα σηματοδοτεί μια νέα εποχή και μια νέα θεατρική πράξη. Το συγκρότημα έχει αποδείξει πολλές φορές πάνω στη σκηνή τη θεατρικότητα του και το κοινό δεν βλέπει απλώς μια μπάντα να παίζει, αλλά συμμετέχει σε μια μυστηριακή τελετή, όπου η μουσική γίνεται το δόγμα και η σκηνή ο ναός.

Εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε, μέσα από τα παραπάνω παραδείγματα, πώς το προσωπείο στη rock και metal Δεν αποτελεί απλώς ένα μέσο εντυπωσιασμού. Λειτουργεί ως ένα εργαλείο αφήγησης, ως η πύλη προς το συλλογικό ασυνείδητο καθώς και ο καθρέφτης της εκάστοτε εποχής. Ακριβώς όπως στο θέατρο, έτσι και εδώ ο χαρακτήρας δεν κρύβει τον καλλιτέχνη, αλλά ουσιαστικά τον αποκαλύπτει. Μέσα σ αυτό το δράμα το κοινό αντί να βλέπει έναν άνθρωπο, βλέπει μια ιδέα η οποία ζωντανεύει επί της σκηνής.

Part II 

Part III

Jacek Henryk Maniakowski