Η Ελευθερία (μας) στον γραπτό λόγο

 

Η έννοια της ελευθερίας έχει απασχολήσει κατά καιρούς από φιλοσόφους ως ιδρυτές θρησκειών και μονάρχες. Ίσως για διαφορετικούς λόγους και με διαφορετική προσέγγιση. Αλλά σίγουρα είναι κάτι που συζητιέται ακόμα και σήμερα από ένα 6-χρονο, οποίος αναζητά τις πρώτες του εμπειρίες, ως και έναν υπέργηρο, οποίος περιμένει υπομονετικά να απελευθερωθεί από την υλική του υπόσταση. Αλλά εμάς μας απασχολεί κυρίως ελευθερία του λόγου.

Μιλώντας φυσικά, στην Ελλάδα για ελευθερία λόγου, έχει τόση ουσία όσο μια συζήτηση για το πραγματικό χρώμα των δράκων. Ο δημοσιογραφικός λόγος είναι τόσο υποκινούμενος, που το πρώτο συνθετικό της λέξης μπορεί να αφαιρεθεί (δήμος) και απλά να μείνει γραφικός λόγος. Στην πολιτική μπορεί να κατανοηθεί κατά κάποιο τρόπο, όχι να δικαιολογηθεί όμως. Στην αθλητική δημοσιογραφία το οπαδηλήκι του κάθε συντάκτη, μεταφράζεται σε… οπαδογραφία. Αλλά τι γίνεται στην αγαπημένη μας μουσική;

Τo rock και η metal μουσική, σχεδόν σε κάθε τους στίχο, φωνάζει για ελευθερία. Γιατί λοιπόν, ο λόγος των περισσότερων αρθρογράφων και των ελάχιστων δημοσιογράφων, διαβάζεται τόσο συντηρητικός ως και σχεδόν κατευθυνόμενος; Πιθανόν δεν θα βρούμε καμιά απάντηση, αναζητώντας κάποια αιτία πίσω από τον άθλιο μουσικό λόγο, αλλά θα προσπαθήσουμε να βρούμε τροφή για σκέψη.

Καταρχήν, ποιοι είμαστε αυτοί που γράφουν; Βασικό ερώτημα σε μια αναζήτηση στην ζούγκλα των blog και μουσικών site. Στην μεγάλη πλειοψηφία άνθρωποι που κάνουν το μεράκι τους, κάποιοι που προσπαθούν να προβληθούν εκφράζοντας αστήριχτα την γνώμη τους, ημιμαθείς μουσικοί που δεν δέχονται γνώμη κανενός και κάποιοι απλά γραφικοί. Δεν λείπουν οι haters και οι «κράζω άρα υπάρχω». Δημοσιογράφοι; Ελάχιστοι, οποίοι συνήθως χάνονται ανάμεσα σε οπαδογραφήματα επιπέδου τριτοκοσμικής χώρας στην δεκαετία του ’80.

Στις χώρες με μουσική παράδοση στην rock/metal μουσική, ο «γραφιάς» είναι ένας μικρός rock star και ο λόγος του έχει βαρύτητα. Και σίγουρα η ιδιότητα του αυτή του προσφέρει τα προς το ζην. Η διαφορά είναι, πως ελάχιστοι αρθρογράφοι πληρώνονται και αυτοί σίγουρα με τα προς το …επιζήν. Η νοοτροπία ότι όταν κάνεις κάτι το οποίο αγαπάς, δεν πρέπει να αμείβεται, έχει διαποτίσει και την μουσική δημοσιογραφία. Αλλά, από την άλλη, το γεγονός πως δεν αμείβεται κάποιος, πρέπει να γράφει αδιάφορο ως κακό κείμενο; Σίγουρα όχι. Δεν δημιουργήθηκε τίποτα αξιόλογο και διαρκές στον χρόνο από ανθρώπους που λειτουργούν μέσα στο δίπολο της τιμωρίας και επιβράβευσης.

Η πραγματική αγάπη για το συγκεκριμένο αντικείμενο είναι από μόνο του κίνητρο για προσπάθεια βελτίωσης του λόγου. Όσο το βάθος και η ποικιλία που έχουν οι στίχοι των τραγουδιών, άλλο τόσο μπορεί να γίνει και ο λόγος ενδιαφέρον, ο οποίος αναφέρεται σε αυτήν την μουσική. Όπως και οι μουσικοί της metal, μελετάνε βασικούς κανόνες μουσικής, είτε μέσα από κάποια σχολή είτε μόνοι τους, άλλο τόσο πρέπει να μελετάει ο αρθρογράφος τους βασικούς κανόνες γραμματικής. Αλλά και η μελέτη της λογοτεχνίας κάνει τον λόγο του πιο προσιτό. Και στην πραγματικότητα τον απελευθερώνει από στερεοτυπικές αρλούμπες, οποίες έχουν θέση μόνο σε μια συζήτηση ανάμεσα σε μεθυσμένους χατζημεταλλάδες.

Και στην τελική μην ξεχνάμε ότι από την πληθώρα των συγκροτημάτων, ελάχιστα είναι αυτά που μπορούν να ζήσουν με την μουσική τους. Γεγονός, οποίος αποδεικνύει πως δεν είναι το χρήμα βασικός παράγοντας για μια ποιοτική γραφή.  Και στην ουσία, η έλλειψη ανταμοιβής μπορεί πραγματικά να απελευθερώσει την γραφή, αφού κανένας δεν θα εμποδίσει τον αρθρογράφο να εκφράσει ελεύθερα την σκέψη του. Φυσικά δεν πρέπει να αγνοούμε την τεράστια διαφορά ανάμεσα στην ασυδοσία σκέψης-λόγου και στην ελευθερία σκέψης-λόγου.

Σίγουρα ο κάθε αρθρογράφος πρέπει να χει γνώση, αλλά κυρίως την προσωπική αντίληψη του αντικείμενου με το οποίο θα ασχοληθεί. Κάτι που σπάνια φαίνεται στα άρθρα. Ο λόγος είναι η τάση μίμησης και προσπάθεια να είναι κοντά κάποιος σε μια γενική μετριότητα. Ο λόγος εκπέμπει κλεμμένες εκφράσεις και επαναλαμβανόμενα λεκτικά κλισέ. Αυτό δείχνει καθαρά έλλειψη αντίληψης, ειδικά αν πρόκειται για δισκοκριτική (ο πιο κλισέ και δημοσιογραφικά ανύπαρκτος όρος, απλά προς εύκολη κατανόηση τον χρησιμοποιώ).

Η αντικειμενική προσέγγιση σε μια νέα μουσική πρόταση ή ένα άλμπουμ, δεν είναι κάτι εύκολο, αλλά σε τελική ανάλυση ούτε καν το ζητούμενο. Άλλωστε η αντικειμενικότητα της μουσικής είναι η υποκειμενική της προσέγγιση ή αντίληψη. Ο κάθε «γραφιάς» θα έπρεπε να αναφέρεται μόνο σε αυτά, το οποία αντιλαμβάνεται. Ουσιαστικά μια παρουσίαση ενός άλμπουμ, θα έπρεπε να μοιάζει σαν συζήτηση ενός ερωτευμένου ζευγαριού, το οποίο δεν ακούει κανένας και δεν ακούει κανέναν. Όταν φτάσει κανείς σε αυτό το σημείο, μπορεί άνετα να μιλάει για ελευθερία αντίληψης.

Άλλο ένα σημείο έλλειψης της ελευθερίας λόγου, όταν γράφει κανείς και φαντάζεται πως μετέχει σε έναν διαγωνισμό γνώσεων με αντίπαλους κάποιον φανταστικό αναγνώστη και κάποιον άλλον αρθρογράφο. Γράφεις όσα ξέρεις!!!! Και λιγότερο από αυτά. Αλλά η εύκολη πρόσβαση στις πληροφορίες, μπορεί να εμπλουτίσει κατά πολύ ένα άρθρο. Αλλά πάλι θέλει έρευνα. Και η έλλειψη τεμπελιάς και βαριεστιμάρας μπορεί να απογειώσει και τον λόγο σου. Σου δίνει την ελευθερία να επιλέξεις τις πληροφορίες. Δεν είναι διαγωνισμός γνώσεων, είναι μοίρασμα της γνώσης. Ούτε καν επίδειξη. Όταν θα ελευθερωθεί ο κάθε γραφιάς από την πλάνη της σύγκρισης, σίγουρα έχει κάνει ένα βήμα ακόμα προς την ελευθερία λόγου.

Όμως, οι περισσότεροι, όταν ακούνε για ελευθερία λόγου, εστιάζονται σε εξωτερικούς παράγοντες. Και δω αρχίζει μια μεγάλη κουβέντα. Ούτως ή άλλως τα μέσα που ασχολούνται με την rock/metal, δεν έχουν οικονομική ανεξαρτησία και αυτό έχει σαν συνέπεια να δέχονται εκβιασμούς και «εκβιασμούς» από όποιον μπορεί να τους δώσει κάποια ενίσχυση. Οι οπαδοί ομάδων, αλλά και άνθρωποι με πολιτικές εμμονές, εύκολα μπορούν να προχωρήσουν σε καταγγελία ή ακόμα ξεκάθαρη παρενόχληση προς το κάθε γράφοντα, απλά γιατί εντόπισαν κάποια φράση που τους θίγει. Και πάντα αγνοώντας  όλη την ουσία. Στην κυριολεξία δένουν τα χέρια  του αρθρογράφου.

Δεν μπορούν όλα τα άρθρα να είναι εύπεπτα και «αθώα» σαν παιδική τροφή. Η metal  είναι σκληρή μουσική και το ίδιο και η γραφή για αυτήν πρέπει να είναι έτσι. Μέσα στα όρια ευπρέπειας και σεβασμού πάντα. Οι promoters και μάνατζερ, επηρεάζουν σημαντικά την γραφή με απλή απαξίωση και άρνηση πρόσκλησης σε μια συναυλία, την οποία πρέπει να καλύψει ο αρθρογράφος.

Να αναφέρω ενδεικτικά και απλούς haters, οποίοι κρυμμένοι πίσω από την οθόνη, απλά τραμπουκίζουν το αρθογράφο με σχόλια. Κάτι, το οποίο ουσιαστικά στερεί ελευθερία γραφής, μιας που πάντα θα σκέφτεται «μήπως του βγει πάλι ένας τέτοιος hater» να σχολιάζει με αρνητικά σχόλια ως καθαρή επίδειξη μίσους.

Ουσιαστικά οι εξωτερικοί παράγοντες στέρησης της ελευθερίας λόγου, ακόμα και στην μουσική χρήζουν ένα ξεχωριστό άρθρο. Μιας που τα πρόσωπα είναι συγκεκριμένα, όπως και τα παραδείγματα συμπεριφοράς στέρησης της ελευθερία. Άλλωστε η ελευθερία κερδίζεται πρώτα μέσα μας και μετά κερδίζεται από κάθε εξωτερικό δυνάστη. 

Jacek Henryk Maniakowski